اقتصاد و پول

[merfan x1]

بسم الله

در این تاپیک سعی خواهد شد یکسری از مسائل اقتصادی رو بصورت ساده، کوتاه، مختصر مفید در حد فهم خودم بهتون ارائه داده بشه. اون چیزهایی که خودم از اقتصاد میخونم، میفهمم و بنظرم جالب و کاربردی میاد اینجا در موردش می‌نویسم. تاپیک بحث جداگانه خواهد بود تا نظم اینجا حفظ بشه.
ضمناً، مطالب نظر شخصی نگارنده نیست، بلکه جمع آوری و چینش داده ها توسط نگارنده است، در صورتی که خودم چیزی اضافه کنم، اون مورد رو ذکر می‌کنم.
بدینوسیله تاپیک اقتصاد و پول را شروع میکنیم، علی برکت الله!

 

[merfan x1]

معرفی یک ابزار برای سنجش تصمیمات اقتصادی



سوال: کمی قبل کرونا فردی ۱۰۰۰دلار خریداری کرده است، انتخاب درستی کرده یا غلط؟
(قیمت دلار ۲۳ماه قبل، بهمن ۱۳۹۸ حدوداً ۱۴۰۰۰تومان و قیمت دلار در دی ۱۴۰۰ هم حدوداً ۲۷۰۰۰تومان در نظر بگیرید.)

احتمالاً میگید ارزش پول حفظ شده و این فرد تصمیم درستی گرفته، شاید می‌رفت در بورس کلا ضرر میکرد!

به طور کلی جواب ایرانی ها همچین چیزی خواهد بود، اما خب این جواب اشتباهه و مارو به توهم این میندازه که پول ما آب نمیشه.

اما بیاید یک حساب دیگه بریم:

از شروع کرونا، دلار آمریکا حدود ده درصد از ارزش خودشو در برابر فرانک سوئیس از دست داده!!!
(از ۰.۹۹ به ۰.۹۱ رسیده.)

پس اون فرد ده درصد سرمایش به باد رفته!

شاید بگید این یه روند کوتاه مدتیه و ممکنه یه بارم فرانک در برابر دلار بریزه، و خوب حق با شماست، اما من میگم روند کلی اینطوری هست.
این یعنی چی؟
بیاید نگاهی به آمار های زیر بندازیم:
از سال ۱۹۶۸ تا الان دلار ۸۰درصد از ارزش خودش رو از دست داده.
اینجا میتونید نمودارش رو ببینید.

استیگلیتز برنده جایزه نوبل اقتصاد، گفته بعد از جنگ جهانی اول، اقتصاد آمریکا ده بار حبابی شده و فدرال رزرو(بانک مرکزی آمریکا) نه بار با افزایش نرخ بهره حباب زدایی کرده.ترکیدن حباب یعنی ریزش دلار در برابر دیگر ارزها.
(دو حباب آخر مربوط به سال ۲۰۰۱ و ۲۰۰۸ هست.)

رئیس بانک مرکزی انگلستان در کتابش گفته که اقتصاد غرب دوباره فروپاشی مالی بخود خواهد دید مگر اینکه بانکداری غرب از پایه تغییر کنه.

به گفته محمد حسین ادیب، در ترکیدن حباب، دلار در برابر فرانک ۴۰درصد ریزش خواهد کرد.
این قبلاً سابقه داشته، مثلاً در سال ۱۹۳۱ دلار ۸۰درصد ریزش کرد!

پس بازم یک فروپاشی هست و باید حواسمون باشه!

نتیجه‌ و راهبرد: صورت های مالی خود را به فرانک بنویسید. تصمیم اقتصادی خود را به فرانک بسنجید و ببینید خوب بوده یا نه تا دچار سود نمایی نشوید. یعنی طوری نشه که مثل کسی که تمارض می‌کنه و خودش رو به مریضی میزنه، خودتونو به سود کردن بزنید!!!!
و اینکه نقدینگی خود را به فرانک ذخیره کنید نه دلار، تا یکدفعه سرمایه تون ۴۰درصد ریزش نکنه!

 

[merfan x1]

بنظر شما کدام وام بهتر است؟ (ارزش وام ها برابر است.)

1- 240 میلیارد ریال در ایران با سود 28 درصد سالانه
2- 100 میلیون ین در ژاپن با بهره 1 درصد سالانه

گزینه 1 لایک
گرینه 2 هر چیزی جز لایک

 

[merfan x1]

فرمول فیشر

در محاسبه اینکه وام ارزان است یا گران، باید از فرمول فیشر استفاده کنیم که فرمولی هست بسی ساده اما مهم که توسط اقتصاددان آمریکایی اروینگ فیشر ساخته شده.
فرمول بدین صورت است:

(1 + i) = (1 + r) (1 + π)​

• نرخ سود اسمی - i – the nominal interest rate
• نرخ سود واقعی - r – the real interest rate
• نرخ تورم - π – the inflation rate

صورت ساده شده فرمول:

i ≈ r + π​

پس وقتی وام میگیرید نرخ سود اسمی را منهای نرخ تورم کنید تا نرخ سود واقعی را بدست آورید.
در مورد ایران نرخ سود واقعی حدودا منفی 25 (البته این مربوط به تابستان هست.) است، یعنی اگر وام بگیرید یکچیزی هم دستی به شما میدهند! بعدا بیشتر به اثرات بد این نرخ سود دستوری میپردازم.

 

[merfan x1]

تورم مالیات پنهان

فکر کنم یک مفهموم ساده و خیلی مهم اقتصاد که این روزها همه مون می‌دونیم تورم هست.

چجوری ایجاد میشه؟ وقتی مقدار پول رشدش بیشتر از تولید کالا و خدمات باشه. مثلاً اگه صد تا کالا داشته باشیم و پول هم صدتا هر کالا یک واحد پول هست اما اگه مقدار پول بشه دویست تا اون موقع هر کالا میشه دو واحد پول.

چرا تورم یعنی مالیات پنهان؟ فرض کنید دولتی پول کم آورده کسری بودجه داره، به اصطلاح عامیانه می‌ره پول چاپ می‌کنه و کسری بودجه رو تامین می‌کنه. وقتی صد کالا داشته باشیم و صد واحد پول و اگر نصف این مقدار دست دولت باشه یعنی دولت پولی در دستش هست که ارزشش پنجاه کالا هست یا می‌تونه پنجاه کالا بخره، حالا اگه بیاد پنجاه واحد پول هم خودش چاپ بکنه بیاره رو قبلی اون موقع می‌تونه دو سوم کالا هارو خریداری بکنه که این یعنی حدود ۱۶/۶۶ کالا بیشتر از قبل می‌تونه بخره. مردم چی؟ مردم ۱۶/۶۶ کالا از ۵۰ کالا، از دستشون رفت و این یعنی ۳۳/۳۳ درصد مالیات، به همین آسانی!


پ.ن. اگر میگم پول چاپ شدن در اصطلاح عامیانه، منظورم اینه که واقعاً پولی چاپ نمی‌شه، به عددهای توی سیستم بانکی اضافه میشه. در واقع خلق اعتبار صورت میگیره.

 

[merfan x1]

رابطه تورم و نرخ ارز

برای فهمیدن اینکه ارز خارجی از قیمت واقعی بالاتر هست یا پایینتر و در واقع محاسبه ارزش اون ارز، یک راه ساده و کاربردی وجود داره. کافیه اختلاف تورم در دو کشور رو بدست اورد. مثلا اگر تورم در ایران 20 درصد و در آمریکا 4 درصد باشه دلار آمریکا به ریال 16 درصد گرانتر میشه. حالا اگه تورم رو از سال x حساب کنیم تا الان و ضربدر قیمت دلار در سال x بکنیم میگیم از سال پایه x نرخ دلار رو حساب کردیم. با سال پایه های متفاوت اعداد متفاوتی بدست میاد که میشه باهاش یه محدوده ای رو حدودا مشخص کرد.

در ایران اینطور بوده که دولت های ایرانی نرخ ارز رو سرکوب میکردند لذا تا وقتی که زورشون میرسید ادامه میدادند لذا بعد چندسال که دیگه نمیتونستن دلار آزاد میشد و قیمتش بشدت رشد میکرد. در اینجور مواقع از اون نرخی که در بالا توصیح دادیم نحوه بدست آوردنش رو، بالاتر میره که بهش میگیم overshooting. وقتی دلار 3500 تومان بود نرخ واقعی رو 9200 محاسبه میکردند اما دیدیم وقتی سد شکست خیلی بالاتر از این قیمت قرار گرفت. الان فعلا سرکوب نرخ ارز رو از سوی دولت سیزدهم ندیدیم چون پولی نداشتند و اینکه من فکر نمیکنم دولتی که به دنبال حذف ارز 4200 باشه نرخ ارز رو سکوب بکنه. نرخ واقعی ارز هم اکنون زیر 20000 تومان نیست کمتر از این بیاد صنعت ضربه میخوره.

قبلا نرخ بازار با نرخ واقعی هر چند سال تنظیم میشد الان هر هفته. این اتفاق بسیار خوبیست.

 

[merfan x1]

تفاوت تورم و گرانی

قبل از ادامه بحث تورم بنظرم خوب هست یک تفاوتی که بین تورم و گرانی هست رو یه مختصر توضیح بدم.
تورم یعنی افزایش قیمت بدلیل کاهش ارزش پول، گرانی یعنی افزایش قیمت بدلیل افزایش ارزش کالا. وقتی کالایی تقاضاش بالا می‌ره یا در عرضه کمبود ایجاد میشه کالا کمیابتر و با ارزش تر میشه، در نتیجه قیمت می‌ره بالا. اما در تورم پولی که دست ماست از ارزش افتاده و اصلا ربطی به عرضه-تقاضا نداره.

 

[merfan x1]

الگوی اقتصاد ایران از 1350 تا 1400، بشدت ساده شده!

گفتم در حد سواد خودم یه توضیحی در مورد این دوره از اقتصاد ایران بدم. حدودا از سال 1350 درآمد نفتی ایران افزایش پیدا کرد و دوره جدیدی در اقتصاد شروع شد. ایران کاملا برنده وجود نفت بود مثل پسری که بهش ارث بزرگی بهش رسیده. مخصوصا قبل انقلاب که تا 6 میلیون بشکه هم میفروختیم! درآمد نفتی هم بشدت زیاد بود و نفت اون موقع ارزش بیشتری داشت، شما فکر کنید نفت 60 دلاری(1974 تا 1979) و حتی 130 دلاری(این قیمت همزمان با انقلاب ایران در سال 1979 و کاهش 4 درصدی تولید جهانی نفت بود.) اونهم در آن زمان. این یک درآمد شگفت انگیزی برای کشور ایجاد کرد درحدی که من یک صوتی از رییس سازمان برنامه و بودجه بود شنیدم که میگفت شاه با این پول میخواست طرح های عمرانی ای شروع کند که ما نه توان تولید سیمانش را داشتیم نه توان واردات آن را! (برای واردات باید بندر و جاده داشت که ما نداشتیم!) دقیقا این رو نگفت ولی منظور همین بود.

قبل ورود به بحث لازم میدونم این آمار رو بهتون بدم که نروژ در 2019 از ایران در اوج(1973-1974) نسبت به جمعیت تولید انرژی نسبت به جمعیتش 1.5 برابر بیشتر بود و حتی کانادا هم در این آمار چهار برابر نفتی تر هست! و حتی آمریکا بیشتر از ما نفتی هست! نتیجه اینکه اینطوری نیست که نفت نداشتیم پیشرفت بیشتری میکردم میشدیم کره جنوبی!

ما یک زمانی نفتی بودیم ولی دیگر نیستیم. الان گازی-کشاورزی هستیم(به گفته آقای محمد حسین ادیب، خودم گازی را میفهمم چرا ولی کشاورزی را هنوز درک نکردم.)

پس حدودا میشه گفت بین ۱۳۵۰ تا ۱۴۰۰ (کمی رند شده، در کل خیلی هم نمیشه دقیق یک سالی رو گفت، چهار سال اول و چهارسال آخر رو میتونید دوره گذار حساب کنید.) دولت نفت می‌فروخت و پولش را خرج می‌کرد.

وقتی دولت پول نفت رو خرج می‌کنه این وارد جامعه میشه و ایجاد تورم می‌کنه، مردم بیشتر پول دستشون میاد و بیشتر خرج می‌کنند. از طرفی در دوره محمدرضا شاه این همزمان میشه با برداشتن استاندارد طلا-دلار(قبل این موقع به پشتوانه طلا دلار چاپ میشد بعد آن بدون پشتوانه چاپ میشود.) و جنگ ویتنام که باعث تورم جهانی هم میشه! نتیجه، تورم! نتیجه تورم هم قیمت گذاری و یارانه و تأسیس سازمان حمایت از مصرف کننده و اینها. این روند هم ادامه پیدا می‌کنه، مخصوصا با شعار های حمایت از قشر ضعیف!

دولت ها میخواستند تورم را کنترل کنند پس دولت های ایرانی با ارزپاشی، تعیین نرخ دولتی برای ارز باعث ایجاد نرخ ارز غیرواقعی شدند. درواقع نرخ ارزی که مثلا ۹۲۰۰ بود را ۳۵۰۰ نگه داشتند، نگه داشتند تا زورشان تمام شد، یا رفته رفته تفاوت بین نرخ طبیعی و نرخ دولتی آنقدر زیاد شد که نتوانستند نگه دارند، یا دیگر پول نداشتند! این نتیجه اش میشود بیماری هلندی، در مقاله بعد می‌نویسم.

 

[merfan x1]

چرا نباید قیمت گذاری کرد؟

همون طور که میدونید هر وقت نسبت «تقاضا بر عرضه» کالا یا خدمت بیشتر میشه باعث گرانی میشه و وقتی کمتر میشه باعث ارزانی. یک نسبت طبیعی ای بینشون وجود داره. حالا اگه این نسبت به هم بخوره چی میشه؟ یعنی بیایم یه قیمت بذاریم بگیم فقط به این قیمت باید فروخته بشه؟
یه مثال خوب اتفاقی هست که پارسال افتاد، برای روغن ترمز قیمت گذاشتند. نتیجه؟ کمبود روغن ترمز و مجبور شدن قیمت گذاران برای افزایش بیش از پنجاه درصدی قیمت!
ولی اگر یارانه بدن چی؟ یعنی تفاوت قیمت تعیین شده با قیمتی که فروشنده میخواد بفروشه رو بدن چی؟ اون موقع میشه صنعت برق.
در کشور برای فروش برق قیمت تعیین کردند، یارانه هم می‌دن، نتیجه هم اینکه برق بشدت ارزان(مفت!) داریم مصرف می‌کنیم! ولی سرمایه گذاری در صنعت برق نشد(سرمایه گذار دیوانست مگه؟) نتیجش هم کلی قطعی برق که ضربه سنگینی به صنعت زد و باعث بی اعتمادی مردم به دولت شد.
درکل تعیین قیمت یا باعث میشه اون محصول تولید نشه یا کیفیت بیاد پایین یا انگیزه تولید بقدری بیاد پایین که سرمایه گذار سمتش نره.

توی مقاله قبلی گفته شد دولت های ایرانی ارزپاشی کردند تا قیمت ها کنترل بشه، این یعنی تعیین قیمت. دلاری که ۹۲۰۰ بود رو در ۳۵۰۰ نگه داشتند، یا وقتی دلار خیلی رفت بالا نرخ دلار دولتی ۴۲۰۰ تعیین کردن. میزان تفاوت نرخ دولتی با واقعی ضرب در مقدار ارز تخصیصی میشه میزان یارانه ای که دولت میده. ولی این یارانه چطور توزیع میشه؟ (در مقاله بعدی توضیح میدم)

 

[101]

#اسپم و #اعتراض

اقا این تایپک اقتصاد قرار بود بعد کنکور ادامه دار بشه ولی نشد خیلی تایپک خوبی بود
لطفا اگر کسی صاحب نظر هست ادامه بده

 

[merfan x1]

#اسپم و #اعتراض

اقا این تایپک اقتصاد قرار بود بعد کنکور ادامه دار بشه ولی نشد خیلی تایپک خوبی بود
لطفا اگر کسی صاحب نظر هست ادامه بده

حق با شماست
الان چند روزه مسافرتم بعدش دوباره استارت میزنم

 

[merfan x1]

اجازه بدید من دوتا سوال درمورد بانک و پول مطرح کنم. در مورد بانک انگاره های غیرواقعی در جامعه جا افتاده و حتی در کتب آکادمیک هم حضور دارند.

۱_آیا شما فکر می کنید بانک واسطه ی مالی هست؟
(به این معنا که سپرده ها و پس انداز هارو جمع می کنه و بصورت وام یا سرمایه گذاری مستقیم تخصیص میده)
۲_تصور شما از خلق پول بانکی چیه؟

تصور خودتون رو بگید

این رو منتقل میکنم به تاپیک تبادل نظر تا اینجا شلوغ نشه