الاغ بوریدان

[آنریل مجتبی]

الاغ بوریدان یکی از الاغ‌های مشهور و تاریخیست! (اسمش هم شاید درمیان کاربران گوگولی و به خصوص ایرانی (منی که فکر می‌کردم به خاطر استفاده از ass نمی‌تونم تاپیک رو بسازم و متوجه شدم به خاطر استفاده از کلمۀ خ. به جای الاغ بود (آره کلمۀ خ.)))
الاغی را به فاصلۀ مساوی از دو کپۀ یونجه قرار می‌دهند و استدلال بوریدان فیلسوف (ایضاً کشیش) این بود که الاغ به خاطر ناتوانی در رویارویی با قضیه خواهد مرد. R.I.P.

قضایای مشابهی درمورد ارسطو و نجوم وجود داره که الاغی درش حاضر نیست امّا خب بعدها بوریدان این پارادوکس رو در باب فلسفه مطرح می‌کنه.

«میل و اراده وقتی با امری که دارای دو شق است روبه رو می‌شود آن چیز را که عقل ارجح می‌داند انتخاب می‌کند. به عبارت دیگر انسان در مواجهه با دو خط مشی آنرا اختیار می‌کند که به نظر او برای وی متضمن خیر برتر است. آدمی قادر است اختیار را معلق ساخته در غرض از عمل نظر و تأمل کند.» - نقل قول ویکیپدیایی (ew) از بوریدان.

توی فلسفه خب ترجیح بلا مرجح رو داریم ولی از اونجایی که نه دانشش رو دارم و نه اعصابش رو که متنی دربارۀ بعد فلسفی این قضیه بنویسم (لطفاً یکی بره دربارش بخونه چیزی دستگیرش شد یه چیزی دربارش بنویسه :*. ) و البته که تاپیک رو توی دسته‌بندی نوروساینس ایجاد کردم پس توجهتونو جلب می‌کنم به این صفحۀ طویل اینترنتی:
https://www.jneurosci.org/content/39/4/718

خلاصه که این قضیه رو میان و توی سمت و سوی مربوط به شاخۀ نوروساینس آزمایش می‌کنن تا ببینن کجا و چطور اینطور تصمیم‌گیریا اتفاق می‌افته و البته اینکه چه تاثیری توی تصمیم‌گیری‌های مشابه بعدی داره.

امیدوارم بعداً کامل‌تر بنویسم ولی فعلاً ای بابا. بذارید بیشتر دربارش بخونم.

 

[Zetsubou Shinji]

آحرای بخش دوم از کتاب "اخلاق"، اسپینوزا درباره همین مثال بحث میکنه، زمانی که داره به چهار انتقاد رایج به مطالب اون بخش جواب میده، از جمله همین مسئله که در پاسخ به عقیده جبرگرایانش بیان میشه؛ البته بجای الاغ، یه انسان رو تو موقعیت مشابه قرار میده(کسی که تنها چیزی که تو ذهنشه، گرسنگیه و از دو غذای یکسان به مقدار برابر، فاصله کاملا برابری داره)، و سوال اینطور مطرح میشه که اگه بگه اون انسان، هیچ کدومو نمیتونه انتخاب کنه(چون "انتخاب" رو جبری میدونه و حتما یه عامل یا دلیلی باید براش وجود داشته؛ همون محال بودنِ ترجیحِ بلامرجح) و از گشنگی میمیره، پس این "انسان" هیچ فرقی با "الاغ" بوریدان نداره، و اگر هم بگه که یکیو انتخاب میکنه، به معنای اینه که برای اون انسان، اراده آزاد قائل شده و این برخلاف فلسفه‌شه. نهایتا، اسپینوزا به عنوان یه جبرگرا، همون گزینه اول رو انتخاب میکنه و در پاسخ به اون انتقاد که پس چنین انسانی چه فرقی با الاغ و حیوان و حتی مجسمه و...داره، خیلی چَد وار میگه "نمیدونم، به هرحال همینه که هست". نظر من هم همینه.
+ البته در دنیای واقعی، چنین اتفاقی نمیفته و وقتی الاغ/انسان/هرموجودی گرسنه باشه، و فاصله یکسانی از دو مقدار یکسان از غذای یکسانی داشته باشه، همیشه یکسری عوامل ذهنی(ولو ناخودآگاه) وجود دارن که باعث میشن یه تصمیمی بگیره؛ اما این با فرض اولیه مسئله متفاوته، چون اسپینوزا هم فرض کلیدی رو این میدونست که "مطلقا هیچ چیز دیگه ای جز گرسنگی در ذهنش نیست"، اما چنین اتفاقی در واقعیت هیچوقت نمیفته و همیشه چیزای زیادی تو ذهن وجود داره(و یا حتی ترجیحات عوض میشن، مثل همون مقاله‌ای که پیوست شده). ولی در این شرایط فرضی و تخیلی، باتوجه به اینکه من هم با دیدگاه جبرگرایانه‌ی اسپینوزا موافقم و "تصمیم گیریِ کاملا آزادانه و بدون علت"(ترجیح بلامرجح) رو محال میدونم، نتیجه این میشه که هیچ انتخابی صورت نمیگیره و موجود فرضی، از گشنگی میمیره.

 

[جوجه]

یه چیزی توی کتاب روان شناسی اجتماعی بارن بیرن و برنسکامب بود:

جوراب های رنگی رنگی رو می چیدن ، هر بار می گفتن اونی که دوسش دارین رو انتخاب کنین.

بعد از انجام این کار با آدم های مختلف و دفعات مکرر ،فهمیدن فارغ از این که اون جوراب کدومه ،هر کدوم میان سمت راست چشم قرار می گیرن، احتمال بیشتری داره انتخاب بشن.

اولین بار که اینو خوندم، جوانکی ساده بودم، واقعا این پژوهش ساعت ها به فکرم برد. واقعا ما چقدر فکر میکنیم که داریم خودمون انتخاب می کنیم؟