سلام
یکی از مشکلات شما دانش آموزان گرامی عذم تسط بر مباحث تجزیه و ترکیب است که بارم خوبی هم در کنکور و امتحاناتتان دارد در ادامه مطلبی را در باره التحلیل الصرفی در اختیارتان می گذارم که امیدوارم سودمند واقع شود
َآشنايي با تحليل صرفي
1- التحليل الصرفي
منظور از تحليل صرفي بررسي ويزگي هاي فردي كلمه ، جداي از نقشي است كه در عبارت مي پذيرد . براي اين منظور اول بايد نوع كلمه (اسم ، فعل و حرف) مشخص شود .
اسم : كلمه اي است كه معناي مستقل دارد واي زمان ندارد. مانند : طالبً عليّ رجل ، انت ، هذا ، الّذين ، ه ، ذهاب ، تعليم ...
فعل : كلمه اي است كه داراي معني مستقل همراه زمان معين (گذشته ، حال ، آينده) است . مانند : كتب ، كاتَبَ ، يكتب ، يكاتب ، ترجم، يترجم ، اُكتبْ ، كاتِبْ ، ترجِمْ . . .
حرف : كلمه اي است كه معني مستقل ندارد. مانند : ال ، في ، مِن ْ ، الي ، اِنَّ ، لم ، لا ، و ، يا ، الاّ...
براي تحليل صرفي اسم موارد زير را به ترتيب مي نويسيم :
1- عدد اسم (مفرد ، مثني ، جمع)
2- جنس اسم (مذكر ، مؤنث)
3- جامد و مشتق ( مشتقات وصفي : اسم فاعل ، اسم مفعول ، صفت مشبهه ، اسم مبالغه و اسم تفضيل . مشتقات غير وصفي : اسم زمان ، اسم مكان و اسم آلت )
4- معرب و مبني ( اسمهاي مبني عبارتند از : ضمير ، اسم اشاره ، اسم موصول ، اسم استفهام ، اسم شرط ، بعضي از ظرفها ( الآن ، متي ، اَينَ ، حيثُ أمسِ ، إذا و ...) ، اعداد از 11 (احد عشر تا 19 (تسعة عشر) غير از جزء اول عدد 12 ( اثنا ، اثني ، اثنتا ، اثنتي)
نكته 1 – بعضي از اسمها در موقعيتي خاص مبني مي شوند . مانند مناداي علم و نكره ي مقصوده و اسم لاء نفي جنس ، كه بناي آنها در قسمت نحو مطرح مي شود و در واقع بناي آين كلمات عارضي است.
نكته 2 – اسم معرب قابليت گرفتن «ال» و تنوين را دارد و مضاف واقع مي شود.
نكته3 – مثناي اسمهاي اشاره و موصول معربند.
5- معرفه و نكره ( اسمهاي معرفه عبارتند از : اسم علم (خاص) ، ضمير ، اسم اشاره ، اسم موصول ، اسم داراي «ال» ، معرّف بالاضافه)
6- منصرف و ممنوع من الصرف (غير منصرف) معروفترين موارد اسمهاي غير منصرف عبارت است از :
*علم مؤنث ( فاطمة ، مكّة ، حمزة )
* بيشتر اسمهاي علم غير عربي ( فرعون ، يوسف ، بهزاد)
*صفت بر وزن « اَفعَل » و مؤنث آنها ( اكبر ، اخضر، سوداء)
*جمعهاي مكسري كه بعد از الف آنها دو حرف متحرك يا سه حرف ساكن الوسط داشته باشد ( جمع هاي مكسر بر وزن مفاعل و مفاعيل و يا هماهنگ آنها ) مانند : مدارس ، مصابيح ، تلاميذ ، فوائد ، اعاجيب ، تواريخ. . .
*اسم هاي داراي الف و نون زائد (فَعْلان ، فُعْلان) مانند : غضبان ، سلمان عُثمان...
7- تقسيم اسم از حيث آخر آن به مقصور ، ممدود ، منقوص و صحيح الآخر
اسم مقصور اسمي است كه به الف تنها ختم مي شود ( هدي ، دنيا ، فتي ، مستشفي ... )
اسم منقوص اسمي است كه به ياء ماقبل مكسور ختم مي شود. (قاضي ، ليالي ، متعدِّي ، ايدي)
اسم ممدود اسمي است كه به الف و همزه ختم مي شود. (زهراء ، سماء )
اسم صحيح الآخر اسمي است كه جزء موارد بالا نباشد ( كتاب ، رجل ، طالب )
نكته 1- براي مشخص كردن مذكر و مؤنث اسمهاي جمع و همچنين جامد و مشتق و نوع مشتق آنها به شكل مفردشان توجه مي كنيم.
مثال : ورثة جمع وارث مذكر و اسم فاعل
مدارس : جمع مدرسة مؤنث و مشتق اسم مكان است.
نكته2- « أيّ » به عنوان اسم استفهام و شرط از اسمهاي معرب است.
براي تحليل صرفي فعل به موارد زير اشاره مي كنيم.
1- زمان (نوع) فعل [ ماضي ، مضارع ، امر]
2- صيغه ي فعل [غايب ، مخاطب ، متكلم]
3- ثلاثي مجرد و مزيد و رباعي مجرد و مزيد
4- معرب و مبني [ از ميان فعلها فقط فعل مضارع معرب است . غير از صيغه هايي كه نون جمع مؤنث داشته باشد و يا نون تأكيد مستقيماً به آنها وصل شده باشد ]
5- لازم ومتعدّي [فعل لازم به مفعول به نيز ندارد ولي فعل متعدي نياز دارد]
6- معلوم و مجهول 7- صحيح ومعتل
چند نكته :
1- فعل لازم هميشه معلوم است.
2- فعلهاي به كار رفته در بابهاي «افعال ، تفعيل ، مفاعلة و استفعال» غالباً متعدي هستند)
3- فعلهاي به كار رفته در بابهاي « تفعّل ، تفاعل و افتعال» غالباً لازمند .
4- فعلهاي باب «انفعال» هميشه لازم است.
براي تحليل صرفي حرف بايد به موارد زير اشاره كنيم :
1- نوع حرف
- حروف جر : في ، مِن ، الي ، علي ، بـِ ، كـَ ، و ، حتّي ...
- حروف جازمه : لام امر ( لـِ ) ، لاء نهي ( لا ) لَم ، لمّا ( اگر بر سر فعل مضارع باشد ) إنْ
- حروف عطف : وَ ، فـَ ، ثُمَّ ، بَل ، أمْ ، أو ، لا ، حتّي
- حروف ندا : يا ، أيا ، هيا ، أي ، أ ، آ ، وا
- حروف استثنا : إلاّ ...
- حروف استفهام : أَ ، هل
- واو حاليه و ...
2- عامل و غير عامل ( حرف عامل حرفي است كه در اعراب كلمه ي بعد از خود اثر بگذارد . حروف جر ، جزم ، نصب ، مشبهة بالفعل و لاي نفي جنس عامل و بقيه حروف غير عاملند) .
3- نوع بناي حرف ( مبني بر ضم – مبني بر فتح – مبني بر كسر – مبني بر سكون)
نموذج للتحليل الصرفي
نري أنّ اساليب دعوة القرآن يختلف بعضها عن بعض اختلافا كثيرا.
نري : فعل مضارع ، للمتكلم مع الغير ، مجرد ثلاثي ، معرب ، متعد ، مبني للمعلوم ، معتل و ناقص
أنّ : حرف مشبه بالفعل ، عامل ، مبني علي الفتح
اساليب : اسم ، جمع التكسير ، مذكر ، جامد ، معرب ، معرف بالاضافة ، ممنوع من الصرف ، صحيح الآخر
دعوة : اسم ، مفرد ، مؤنث ، جامد ، معرب ، معرف بالاضافة ، منصرف ، صحيح الآخر
ال: حرف تعريف ، غير عامل ، مبني علي السكون
قرآن : اسم ، مفرد ، مذكر ، جامد ، معرب ، معرّف بـ «ال» ، منصرف ، صحيح الآخر
يختلف : فعل مضارع ، للغائب، مزيد ثلاثي ، معرب ، لازم ، مبني للمعلوم ، صحيح و سالم
بعض: اسم ، مفرد ، مذكر ، جامد ، معرب ، معرف بالاضافة ، منصرف ، صحيح الآخر
ها : اسم ، ضمير متصل للنصب و الجر ، للغائبة ، مبني علي السكون ، معرفة
عن : حرف ، عامل جر ، مبني علي السكون
بعض:كما مرّ
اختلافا : اسم ، مفرد ، مذكر ، جامد ، معرب ، نكرة ، منصرف ، صحيح لآخر
كثيرا : اسم ، مفرد ، مذكر ، مشتق (صفة مشبهة) ، معرب ، نكرة ، منصرف ، صحيح لآخر
با سلام لطف مطلب زیر را به دقت بخوانید و بدان عمل کنید
در سال هاي اخير، زبان عربي در آزمون هاي سراسري داراي اهميت زيادي گشته است . اگر به سير صعودي كنكور در دو درس زبان انگليسي و عربي در 15 سال اخير نگاهي بيندازيم. دانش آموزان در درس زبان انگليسي پيشرفت بسيار زيادي داشته اند ولي در درس عربي اين امر با كاهش چشمگير همراه بوده است . شايد يكي از دلايل اين امر مفهومي تر شدن پرسش هاي عربي و نياز به احاطه ي كامل بر مباحث اين درس براي حل مسائل مطرح شده در كنكور باشد.
در سال هاي اخير دانش آموزان در اين درس بامشكلات فراواني مواجه بوده اند و همچنين به دليل توجه بسيار زيادي كه به درس زبان انگليسي دارند از زبان عربي غافل شده اند و به همين علت درصدهاي كسب شده در اين درس با افت شديد همراه بوده است . اين امر باعث شده است كه اين درس در كنكور از نرم منفي بالايي (انحراف معيار بالايي ) برخوردار شده باشد. بدين معني كه به دليل آن كه بيش تر دانش آموزان عربي را با درصد پايين مي زنند، كسب نمره بالا در عربي يك امتياز بسيار بزرگ ، و با امتيازي بالاتر از نمره كسب شده همراه خواهد بود.
در درس عربي نزديك به 80 درصد پرسش ها از قواعد و دستور زبان عربي مطرح مي شود و بقيه از ترجمه ي لغات و متون عربي و.... است . به بخش لغت آموزي در اين درس توجه داشته باشيد كه با لغت آموزي خوب در اين درس ، در زمان مي توانيد صرفه جويي كنيد و همچنين اين عمل دقت شما را در قسمت هاي ديگر عربي افزايش خواهد داد.
سازمان سنجش منابع اين درس را در آزمون سراسري عربي 2 و عربي 3 بيان كرده است ولي دقت داشته باشيد كه در قسمت قواعد نياز است شما قواعد سال هاي قبل را نيز بدانيد. (حتي قواعد عربي راهنمايي ) يعني قواعد را از پايه شروع كنيد. در مطالعه ي درس عربي به نكات زير توجه داشته باشيد
1- همانطور كه بيان شد مطالعه ي قواعد درس عربي را از پايه شروع كنيد.
2- معاني لغات و اصطلاحات عربي را در متن درس و عبارتها و جملات ياد بگيريد نه به صورت مجزا.
3- در قسمت مطالعه ي قواعد به تمرينات كتاب بسنده نكنيد. مثلاً قواعد تجزيه و تركيب را در متن درسهاي كتاب به كار بريد و سعي كنيد وقتي يك تمرين كتاب را حل مي كنيد آن را تجزيه و تركيب كنيد و در اين زمينه به تسلط كافي برسيد.
4- از قواعد درس عربي خلاصه برداري كنيد تا در موقع لزوم نياز به رجوع مكرر به كتاب نداشته باشيد و علاوه بر آن بتوانيد آنها را به راحتي مرور كنيد.
5- از لغات و اصطلاحات مشكل فيش برداري كنيد. و آنها را به دفعات مرور كنيد.
6- بررسي تست هاي فراوان در اين درس به يادگيري و به يادسپاري شما كمك فراواني مي كند. در اين زمينه مي توانيد از تست هاي آزمون سراسري و دانشگاه آزاد استفاده كنيد. به خصوص از پرسش هايي كه در سال هاي اخير (از سال80 به بعد) مطرح شده اند. سعي كنيد در هنگام تست زني يا در هنگام بررسي تست ها، چهار گزينه را (حتي گزينه هاي غلط را) با بيان دليل اشتباهات آنها مورد بررسي قرار دهيد. با اين كار شما عملاً چهار تست را حل كرده ايد نه يك تست !
7- در اين درس به اعراب كلمات (منصوب، مرفوع، مجرور و مجزوم) دقت ويژه اي داشته باشيد.
مطلب زیر را به درخواست برخی عزیزان از یکی از سایتهای معتبر به صورت مجزا قرار دادم.امیدوارم دانستن این نکات به علاوه مطلبی را که در مورد التحلیل الصرفی برایتات گذاشتم در بحث تجزیه و ترکیب کمک حالتان باشد.
یا علی و التماس دعا
الاعراب (ترکيب)
عبارت است ازمشخص کردن نقش کلمه دررابطه جمله
براي مشخص کردن نقش کلمه بايد با مرفوعات ، منصوبات ومجرورات آشناشويم.
استشهاد: مجرور به حرف جر – هم : مضاف اليه ومحلامجرور
3- نظرتْ: فعل وفاعل آن ضميرمستتر « هي» وجمله ي فعليه – الافق: مجرور به حرف جر – قائلة: حال ومنصوب
4- اولاد: نايب فاعل ومرفوع – الاربعة: صفت ومرفوع به تبعيت – ساحة: مجرور به حرف جر – المعرکة:مضاف اليه ومجرور
5- احدٍ: مضاف اليه ومجرور- المشرکون: فاعل ومرفوع وعلامت رفع « الواو» - يظنّون : جمله ي حاليه ومحلا منصوب
نهاية: اسم أنّ ومنصوب – الاسلام: مضاف اليه ومجرور – قريبة: خبراصبحت ومنصوب
6- أصدق:خبرکان ومنصوب – الناسِ: مضاف اليه ومجرور – قولاً: تمييزومنصوب – أحسنَ: معطوف ومنصوب به تبعيت
عملاً: تمييز ومنصوب
7- الباقيات: مبتداومرفوع – الصالحات: صفت ومرفوع به تبعيت – خيرٌ: خبرومرفوع – عندَ: مفعولٌ فيه ومنصوب
ربِّ: مضاف اليه ومجرور – ک: مضاف اليه ومحلا مجرور – ثواباً: تمييز ومنصوب – خيرٌ: معطوف ومرفوع به تبعيت
أملاً: تمييزومنصوب
8- البخيل: فاعل ومرفوع - الدنيا: مجروربه حرف جرتقديراً – عيشَ: مفعول مطلق ومنصوب – الفقراء: مضاف اليه ومجرور
9- أيّةُ: مناداي نکره ي مقصوده ومبني بر ضم – النفسُ: تابع ايّة ومرفوع به تبعيت – الي متي: جارومجرور «خبرمقدّم»
الغفلة: مبتداي مؤخرومرفـــــــــوع
التشکيل ( حرکت گذاري کامل کلمه)
شکّل النص التالي. (متن زيررابه طورکامل حرکت گذاري کنيد)
القرآن نوروهدي يخرج المجتمع الانساني من الموت الي الحياة ومن اليأس الي الرجاء ومن الکسل الي النشاط ومن السکون الي الحرکة. وهولايسمح للناس أن يترکوا الدنيابذريعة الحصول
لطفا جواب این سوال رو بدید:
أعرب الآية الكريمة التالية بعد ترجمتها إلي الفارسية : "قل لن ُصيبَنا إلا ما كتَبَ اللهُ لناهُوَ مَولانا و عَلي اللهِ فليَتَوَكّل ِ المؤمنون."
فکر کنم کلمه بعد از لن , "یصیبَ " باشه اگر این طور باشه ترجمه و ترکیبش احتمالا به شکل زیر می شه:
" بگو هرگز ما را ( به ما ) نخواهد رسید به جز آن چه خداوند برای ما نوشته است ( مقرر داشته است) او ولی و سرپرست ماست پس مومنان باید تنها بر خدا توکل کنند"
قل: فعل مجزوم و فاعله انت ضمیر مستتر و الجمله فعلیه
لن:حرف ( عامل نصب )
یصیب: فعل منصوب و فاعله هو ضمیر مستتر و الجمله فعلیه
نا: مفعول به و منصوب محلا
الا: حرف استثنا ( عامل نصب )
ما: مستثنی و منصوب محلا
کتب: فعل و فاعله "الله" و الجمله فعلیه
الله: فاعل و مرفوغ
لَ: حرف ( عامل جر )
نا: مجرور به حرف جر محلا ( لنا جار و مجرور )
هو: مبتدا و مرفوع محلا
مولا: خبر و مرفوع تقدیرا ( تقدیرا رو مطمئن نیستم! ) و الجمله اسمیه
نا: مضاف الیه و مجرور محلا
و : حرف (غیر عامل )
علی: حرف ( عامل جر )
الله: مجرور به حرف جر ( علی الله جار و جرور )
فَ: حرف ( غیر عامل )
ل: حرف ( عامل جزم )
یتوکل: فعل مجزوم و فاعله " المومنون " و الجمله فعلیه
المومنون: فاعل و مرفوع به اعراب فرعی "و"
خوب من دنبال روش مطالعه عربی می گشتم که اینجا پیدا شد.
ی سوال هم دارم
اخه چه جوری از قواعد خلاصه برداری کنیم؟
اخه دبیر ما توی دفتر همه قواعدو گفته خلاصه تر از اون نمیشه
بعد ی سوال
یعنی معنی لغت نخونیم؟
من خیلی مشکل پیدا کردم واسه عربی. قواعدو بلدم ولی نمی دونم واسه متن و کارگاه ترجمه چیکار کنم؟
