گزینش ِ دبیره‌ی ِ نوین

[androctonus]

در آغاز چکیده‌ی ِ رای‌هایي را که در این باره ابراز شده می‌شماریم، سپس یک‌به‌یک آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
(به نقل از ادیب‌سلطانی، «درآمدي بر چه‌گونه‌گی ِ شیوه‌ی ِ خط ِ فارسی»، صص 245 تا247، با دخل و تصرف)

الف) در سوی ِ نایش ِ دبیره‌ی ِ کنونی ِ فارسی:
- منطقی نبودن ِ دبیره: نبودن ِ 3 واکه‌ی ِ معروف به کوتاه در میان ِ حرف‌های ِ الفبا؛
- مشخص نبودن ِ نقش ِ «الف»، «واو»، و «ی»؛
- مشخص نبودن ِ تشدید؛
- مشخص نبودن ِ بن‌پار [= عنصر] ِ دستوری ِ اضافت پس از هم‌خوان‌ها و پس از i؛
- ناتوانی ِ خط در نمایش ِ تلفظ ِ واژه‌های ِ ایرانی ِ باستان و فارسی ِ میانه و گویش‌ها و لهجه‌های ِ کنونی ِ ایرانی و واژه‌های ِ بی‌گانه، حتا با نشانه‌ها؛
- وجود ِ «حروف ِ متواخیه» یا «حرف‌های ِ برادر»، و کاربرد ِ نقطه برای ِ جداشناخت ِ آن‌ها؛ و در نتیجه‌ی ِ این کاستی و کاستی‌های ِ دیگر، امکان ِ تصحیف و زیاد بودن ِ غلط‌های ِ چاپی؛
- پیوندپذیر بودن ِ برخي حرف‌ها و پیوندناپذیر بودن ِ برخي دیگر، بی هیچ گونه منطق؛
- وجود ِ 4 شکل ِ جداگانه برای ِ حرف‌های ِ پیوندپذیر، و 2 شکل برای ِ هر حرف ِ پیوندناپذیر؛ با نشانه‌ها، داشتن ِ در جمع 125 شکل؛
- نداشتن ِ حرف‌های ِ بزرگ و کوچک: توانایی ِ اطلاعی ِ کم‌تر از دبیره‌ی ِ لاتینی؛
- ناتوانی ِ گوهرین ِ دبیره در مشخص ساختن ِ مرز ِ واژه‌ها؛
- دشواری‌های ِ نگارشی ِ واژه‌های ِ عربی ِ رواگ‌مند [= رایج] در فارسی: وجود ِ حرف‌هایي که در فارسی یک صدا دارند، تنوین، همزه، …؛
- از راست به چپ نوشته شدن ِ خط و برخورد ِ آن با جهت ِ چپ-به-راست ِ عددهای ِ فارسی، و فرمول‌های ِ ریاضی و دانش‌های ِ طبیعی؛ در هم‌این زمینه دشواری ِ تنظیم ِ برخي برنامه‌های ِ رایانگر ِ کهرباییک؛
- نامناسب بودن ِ حرف‌ها برای ِ کوته‌نوشت‌های ِ علمی، به علت ِ نقص ِ ذاتی، و نیز به علت ِ پذیرفته شدن ِ کامل ِ الفباهای ِ لاتینی و یونانی و زبان ِ علمی ِ فارسی، به ویژه در ریاضی و دانش‌های ِ طبیعی؛
- ناممکنی ِ نوشتن ِ واژه‌های ِ فارسی به خط ِ کنونی هم‌راه با نت‌های ِ موسیقی؛
- دشوار بودن ِ آموزش با دبیره‌ی ِ کنونی از نگرگاه ِ اقتصادی و روانی؛
- و به این سان.

ب) در سوی ِ هایش [= تأیید] و پدآفند از دبیره‌ی ِ کنونی ِ فارسی:
- نبود ِ واکه‌های ِ کوتاه در خط باعث ِ صرفه‌جویی در وقت و قلم و کاغذ می‌شود؛
- این دبیره و قلم‌های ِ گوناگون ِ آن در شمار ِ هنرهای ِ زیبا است؛
- این دبیره باعث ِ تداوم ِ فرهنگ ِ ما است و تغییر ِ آن رابطه‌ی ِ ما را گذشته خواهد برید؛
- هزینه‌ی ِ دگرگون ساختن ِ خط به رقم‌های ِ اختری خواهد رسید؛
- نوشتن با دبیره‌یي دیگر، برای ِ نمونه با دبیره‌ی ِ لاتینی، به سبب ِ اختلاف در تلفظ یا «جدافراگویی»، به تجزیه‌ی ِ زبان خواهد انجامید؛
- در زمینه‌ی ِ بالا، اثرهای ِ گذشته‌گان را چه‌گونه باید با دبیره‌ی ِ‌ لاتینی نوشت: به تلفظ ِ کنونی ِ تهران؟ که خلاف ِ حقیقت است؛ یا به تلفظ ِ خودشان؟ که با وجود ِ پژوهش‌ها، صد درصد دانسته نیست و آن‌چه در این باره گفته می‌شود به هر سان تا اندازه‌یي جنبه‌ی ِ فرضی دارد؛ اما دبیره‌ی ِ کنونی روی ِ این پرسش سرپوش می‌گذارد؛
- خط، تنها آواهای ِ زبان را باز نمی‌تابد، بل خود تا اندازه‌یي استقلال می‌یابد، و دیگرسانی ِ ظاهری ِ حرف‌های ِ هم‌صدا یا گونه‌های ِ یک حرف (که از نگرگاه ِ آوایی بی‌ارزش اند) در بازشناخت ِ سریع ِ نمادین ِ واژه‌ها مؤثر است؛
- خط ِ «کامل» وجود ندارد: برای ِ نمونه خط‌های ِ انگلیسی و فرانسه با اصل ِ هم‌خوانی ِ گفتار و نوشتار بسیار فاصله دارند؛
- ژاپنی‌ها با داشتن ِ دشوارترین دستگاه ِ نوشتاری در جهان به پیش‌رفت‌های ِ مادی ِ چشم‌گیر دست یافته‌اند، ولی دگرگون ساختن ِ خط در ترکیه در 1928، تا کنون نتیجه‌یي «محیرالعقول» نداشته‌است؛ در آمریکای ِ جنوبی هم بی‌سوادی وجود دارد؛
- و به این سان.

 

[androctonus]

خط‌های ِ هفت‌گانه‌ی ِ پارسی، به روایت ِ ابن‌ندیم

خط‌های ِ هفت‌گانه‌ی ِ پارسی، به روایت ِ ابن‌ندیم

اما خط ِ پارسی چنان که محمد ِ موبد معروف به ابی‌جعفر ِ متوکلی یاد کرده، بر هفت گونه است. به گفته‌ی ِ وی ایرانیان در روزگار ِ پادشاهی و کشورداری ِ خویش همه‌ی ِ خواست‌ها و مقاصد ِ خود را به هفت خط می‌نوشتند و نام‌های ِ آن‌ها چنین است: رم دبیره، گشته دبیره، نیم‌گشته دبیره، فروده دبیره، راز دبیره، دین دبیره، وسف دبیره.
معنی ِ «رم دبیره»، خط ِ عامه است. و معنی ِ «گشته دبیره»، خط ِ گردیده و دیگرگون‌شده است. و معنی ِ «نیم‌گشته دبیره»، خط ِ نیم‌گردیده و نیم‌دیگرگون‌شده است. و معنی ِ «فرورده دبیره»، خطي است که با آن نامه‌ها را می‌نوشتند. و معنی ِ «راز دبیره»، خط ِ رمز و کتابت ِ ترجمه است. و معنی ِ «دین دبیره»، خط ِ دین است که با آن کتاب‌های دینی ِ خود را می‌نوشتند. و معنی ِ «وسف دبیره»، خط ِ همه‌گانی و جامع ِ خطوط است که مشتمل بر زبان ِ همه‌ی ِ مردم ِ جهان از رومیان و قبطیان و بربریان و هندیان و چینیان و ترکان و نبطیان و تازیان می‌شود.

بین آن‌ها کتابت عامه یا خط ِ همه‌گانی — وسف دفیره — به بیست و هشت قلم رسم می‌شود و هر قلمي را نامي جداگانه است، مانند آنچه در عربی خط ِ تجاوید، و خط ِ تحریر، و خط ِ تعلیق خوانند. هنر ِ نویسنده‌گی را [در نزد ایشان] نام‌های ِ گوناگون بوده که طبقات دیوانیان تصدی ِ آن فنون را داشته‌اند، و اکنون بسیاري از آن نام‌ها فراموش شده و چیزي از آن‌ها جز داذ دبیره، و شهر همار دبیره، و کذه همار دبیره، و گنج همار دبیره، و آهر همار دبیره و آتشان همار دبیره، و روانه‌گان همار دبیره به یاد نمانده‌است.
● اما داذ دفیره: شیوه‌ی ِ نوشتن ِ دادنامه‌ها و حکم‌های ِ قضائی است. [در پارسی ِ میانه و پارسی ِ دری، دال‌های ِ پس از مصوت به صورت ِ δ تلفظ می‌شده‌اند و در خط ِ عربی آن‌ها را با ذ می‌نوشته‌اند.]
● و شهر همار دبیره: شیوه‌ی ِ نوشتن ِ [آمار] ِ خراج ِ خانه است. [«هَمار» صورت ِ پارسی ِ میانه‌ی ِ «آمار» ِ کنونی است. فرهنگستان ِ نخست، واژه‌ی ِ «آمار» را از روی ِ «همار» ِ پارسی ِ میانه ساخت و آن را جای‌گزین ِ «احصائیه» کرد.]
● و کذه همار دبیره: شیوه‌ی ِ نوشتن ِ حساب‌های سرای ِ شاهی بوده‌است. [«کذه»، همان ِ «کده»ی ِ پارسی ِ امروزین است، در واژه‌هایي چون «کدخدا» و «دانشکده».]
● و گنج همار دبیره: شیوه‌ی ِ نوشتن ِ [حساب] ِ گنج‌ها و خزائن بوده‌است.
● و آهر همار دبیره: شیوه‌ی ِ نوشتن ِ [حساب] ِ اصطبل‌ها و ستورگاه‌ها بوده‌است.
● و آتشان همار دبیره: شیوه‌ی ِ نوشتن ِ [حساب] ِ آتشکده‌ها بوده‌است.
● و روانه‌گان همار دبیره: شیوه‌ی ِ نوشتن ِ [حساب] ِ وقف‌ها بوده‌است.

آبی: توضیحاتي که من افزوده‌ام.

 

[peihaghi]

پاسخ : گزینش ِ دبیره‌ی ِ نوین

اینو بگم .
آقا توی همه ی زبون ها 1000000 از این جور ایده ها زدن و همونی که بوده مونده . خط ما هیچ ایرادی نداره و کاملاً صحیحه

 

[androctonus]

پاسخ : گزینش ِ دبیره‌ی ِ نوین

اینو بگم .
آقا توی همه ی زبون ها 1000000 از این جور ایده ها زدن و همونی که بوده مونده . خط ما هیچ ایرادی نداره و کاملاً صحیحه

حق با شما است.
دبیره‌ی ِ عربی ِ خط ِ ترکی ِ عثمانی هیچ وقت به دبیره‌ی ِ‌ لاتینی بدل نشد.
خط ِ جاوی (که از دبیره‌ی ِ عربی استفاده می‌کرد) هیچ وقت تنها به کتاب‌های ِ مذهبی ِ مالایی‌زبان‌ها محدود نشد.
قرقیزها هرگز در سال ِ 1991 از استفاده از دبیره‌ی ِ عربی دست نکشیدند و به دبیره‌ی ِ لاتینی روی نیاوردند.
هرگز یت و یوس‌ها از الفبای ِ سیریلی ِ خط ِ روسی حذف نشد.
هرگز خط ِ آلمانی در سال ِ 1996 اصلاح نشد.
هرگز خط ِ فرانسوی بارها و در طول ِ قرن‌های ِ متمادی دست‌خوش ِ تغییر نشد.
هرگز 5 حرف ِ پ، چ، ژ، گ، ڤ به الفبای ِ عربی ِ خط ِ فارسی افزوده نشد.
کاملن حق با شما است.

 

[androctonus]

9 مصوت ِ پارسی ِ امروزین

چند ملاحضه‌ی ِ واج‌شناسیک ِ زبان ِ پارسی ِ امروین

1. مصوت‌های ِ پارسی [= واکه‌های ِ پارسی]

در پارسی ِ امروزین، به خلاف ِ تصور ِ همه‌گانی، 9 مصوت داریم. (ایده‌ی ِ وجود ِ 6 عربی در پارسی، و «کوتاه» و «بلند» خواندن ِ آن‌ها، قطعن تحت ِ‌ تأثیر ِ واج‌شناسی ِ زبان ِ عربی است. در عربی 3 کیفیت مصوت موجود است: u ،i ،a؛ و هر یک از این مصوت‌ها می‌توانند کوتاه یا بلند باشند، و کوتاهی یا بلندی ِ این مصوت‌ها تفاوت ِ معنایی ایجاد می‌کند. پس در عربی 6 مصوت داریم. حال آن که در پارسی 6 کیفیت مصوت داریم: u ،o ،i ،e ،α ،a؛ که 3 تای ِ آن‌ها (o ،e ،a) در کوتاهی و بلندی تفاوت ِ معنایی ایجاد می‌کنند، و 3 تای ِ دیگر نه.)
ما a ِ بلند را با ä نشان می‌دهیم تا با نماد ِ α در دیگر شیوه‌های ِ نوشتن ِ زبان ِ پارسی (که α را با ā نشان می‌دهند) نیامیزد. پس، به تبع ِ آن، e ِ بلند را با ë و o ِ بلند را با ö خواهیم نمود.
چند جفت ِ کمینه (جفت‌هایي که تنها در یک آوا اختلاف دارند و برای ِ اثبات ِ واج بودن ِ یک آوا به کار می‌روند) ارائه می‌دهیم تا واج بودن ِ این 3 مصوت ِ بلندشده را نشان دهیم.

bαd و bäd
واژه‌ی ِ نخست (با دبیره‌ی ِ عربی: باد) برابر ِ 'wind' ِ انگلیسی است، و واژه‌ی ِ دیگر (با دبیره‌ی ِ عربی: بعد) به معنای ِ 'سپس' است.
fil و fël
واژه‌ی ِ نخست (با دبیره‌ی ِ عربی: فیل) صورت ِ پارسی ِ نوین ِ "پیل" و نام ِ حیواني است، و واژه‌ی ِ دیگر (با دبیره‌ی ِ عربی: فعل) به معنای ِ 'گاهواژه' است.
qul و qöl
واژه‌ی ِ نخست (با دبیره‌ی ِ عربی: غول) هم‌معنای ِ 'دیو' است، و واژه‌ی ِ دیگر (با دبیره‌ی ِ عربی: قول) هم‌معنای ِ 'سوگند' است.​

2. همزه

یکي از مهم‌ترین بحث‌های ِ مربوط به واج‌شناسی ِ زبان ِ پارسی ِ امروزین، واج بودن یا نبودن ِ همزه (وقفه‌ی ِ چاکنایی) است.
دانشمندان از ابن ِ درید تا بهمنیار همه گفته‌اند که همزه جز در آغاز ِ کلمه نیاید. باید اصلاح کنیم که در پارسی همزه «جز در آغاز ِ هجا نمی‌آید»، و همزه‌ی ِ آغاز ِ هجا در آغاز ِ واژه، واج نیست. و همزه‌ی ِ پس از صامت و پیش از مصوت (در میان ِ واژه) را ادیب‌سلطانی واج ندانسته، حال آن که کارینا جهانی آن را واج می‌داند. و در این‌جا ما برای ِ رد ِ رای ِ ادیب‌سلطانی کافی است جفتي از واژه‌ها بیاوریم تا نشان دهیم همزه‌ی ِ سرآوایی ِ میان ِ واژه واج است. ولی تا یافتن ِ چنین جفتي رای ِ ادیب‌سلطانی را می‌پذیریم و همزه را در پارسی واج نمی‌شماریم.

3. ساخت ِ هجایی ِ پارسی

یکي از مهم‌ترین حقیفت‌های ِ واج‌شناسی ِ پارسی، که باز خلاف ِ تصور ِ همه‌گانی است، این است که ساخت ِ هجایی ِ پارسی ((C)V(C(C) است، و نه ((CV(C(C. به بیان ِ ساده‌تر، هجا در پارسی لزومن با صامت آغاز نمی‌شود، و در پارسی توالی ِ مصوت‌ها داریم. واج نبودن ِ همزه‌ی ِ میان ِ مصوت، که در آن میان ِ ادیب‌سلطانی و جهانی اتفاق است، تأییدکننده‌ی ِ این حقیقت است. هیچ کس در تلفظ ِ راهنمایی، y را به لفظ در نمی‌آورد؛ تلفظ ِ این واژه این‌گونه است: rαhnamαi.

 

[peihaghi]

پاسخ : گزینش ِ دبیره‌ی ِ نوین

میتونستی خیلی محترمانه تر بگی
کارت زشت بود .
ولی واقعاً اقدر ایرانی وابسته به این خط هست که محاله بشه عوضش کرد .
حالا منطقی بگم . میدونم که خطمون سخته . ولی حتماً که نباید هلو باشه . خط سخت به نظر من فوایدی هم داره .
مهمترینش اصالته . شاید بگین کاذبه ولی از نظر من نه . دومینش اینه که ما ده ها کتاب خیلی خیلی مهم داریم که توش دبیره ی عربی داریم (البته میدونم که میشه عوضش کرد ولی باز دلیل اول غیرتی میشه )
فردوسی اون همه زحمت کشید به خاطر اینا بود .

البته باز خیلی دلایل مستحکمی نیستن . اگر قرار باشه عوض بشه اینا هم از بین میرن . ولی من با دبیره ی لاتین یه جورایی مشکل دارم .
بیشتر موافق با یه جور دیگه ایم که نه سخت باشه نه آسون . اصالتم حفظ شه . حالا این که چی باشه با شما حرفه ای هاست

*پست ترکیب شد

 

[androctonus]

پاسخ : گزینش ِ دبیره‌ی ِ نوین

مهمترینش اصالته . شاید بگین کاذبه ولی از نظر من نه . دومینش اینه که ما ده ها کتاب خیلی خیلی مهم داریم که توش دبیره ی عربی داریم (البته میدونم که میشه عوضش کرد ولی باز دلیل اول غیرتی میشه )
فردوسی اون همه زحمت کشید به خاطر اینا بود .

البته باز خیلی دلایل مستحکمی نیستن . اگر قرار باشه عوض بشه اینا هم از بین میرن . ولی من با دبیره ی لاتین یه جورایی مشکل دارم .
بیشتر موافق با یه جور دیگه ایم که نه سخت باشه نه آسون . اصالتم حفظ شه . حالا این که چی باشه با شما حرفه ای هاست

کاملن موافق ام.
گر چه شاید به گفته‌ی ِ خودتون خیلي محکم نباشن، ولی دلایلي رایج اند.

پیش‌نهاد ِ من:
نیازي نیست همه‌ی ِ کتاب‌های ِ نوشته‌شده به دبیره‌ی ِ عربی، به دبیره‌ی ِ لاتینی برگرده.
اگه برای ِ نوشته‌های ِ علمی دبیره‌ی ِ عربی نامناسب اه، برای ِ نوشته‌های ِ مذهبی‌مون دبیره‌ی ِ لاتینی نامناسب اه. نوشته‌های ِ دینی‌مون آگنده از واژه‌های ِ عربی ِ نارایج، حدیث‌های ِ عربی، و آیه‌های ِ قرآن اه، که نوشتن‌شون به لاتینی کار ِ بی‌هوده‌یي اه.
می‌تونیم چند خط ِ رایج و رسمی داشته باشیم. متني که در باره‌ی ِ «خط‌های ِ هفت‌گانه‌ی ِ پارسی» آوردم بی‌دلیل نبود. می‌خواستم بگم که استفاده از چند خط چیز ِ عجیبي نیست.
هم‌اکنون همه‌ی ِ ما پیامک‌هامون رو به لاتینی می‌نویسیم (با خط ِ فینگیلیش، یا خط‌های ِ مشابه). دبیره‌ی ِ عربی برای ِ نوشتن ِ پیامک هرگز مناسب نیست. اگه بعضی‌مون هم به دبیره‌ی ِ عربی می‌نویسیم، یا به علت ِ هزینه‌ی ِ کم‌تري اه که برامون داره، یا به خاطر ِ تعصب اه. نوشتن ِ پیامک با دبیره‌ی ِ لاتینی مسیري طبیعی بود، که متأسفانه داره به شدت باهاش برخورد می‌شه.
چیزي که کسي بهش توجه نمی‌کنه، این اه که خط ابزاري است برای ِ ما تا بتونیم مفاهیم ِ زبان‌مون رو از راهي جز صوت انتقال بدیم؛ اتفاقي که افتاده این اه که خط تبدیل به هدف شده، و کسي به هدف ِ اصلی‌ش که انتقال ِ مفاهیم اه توجهي نمی‌کنه.

 

[androctonus]

نوشتن ِ پارسی با دبیره‌ی ِ لاتینی (1)

● واج ِ آ، تنها مصوت ِ نان: این مصوت، open back rounded vowel، در الفبای ِ بین‌المللی ِ آوانویسی (IPA)، با آلفای ِ گشته (turned alpha) نموده می‌شود. از آن‌جا که در پارسی — تا آن‌جا که می‌شناسیم — هم‌زمان open back rounded vowel و open back unrounded vowel واج نیستند، می‌توان این واج را با آلفا نمود: nαn.
● واج ِ چ، نخستین صامت ِ چوب: این واج معمولن با c with caron) č) نموده می‌شود. اما از آن‌جا که نویسه‌ی ِ c به تنهایی در پارسی کاربردي ندارد، می‌توان آن را با این نماد نمود، چنان که Nyberg و Carina Jahani چنین روشي را پیش گرفته‌اند: cub.
● واج ِ ش، نخستین صامت ِ شاه: این واج معمولن با s with caron) š) نموده می‌شود. اما نکته این‌جا است که این انتخاب برای ِ نوشتن با دست و نوشتن ِ پیامک مناسب نیست. در SMS، نوشتن ِ یک š سبب می‌شود که گنجایش ِ پیام به 70 کاراکتر کاهیده شود، و در دست‌نویسی این نماد سخت نوشته می‌شود. پیش‌نهاد ِ من نوشتن با Cyrillic sha) ш) است. توضیحي نیاز است:
الفبای ِ لاتینی و الفبای ِ سیریلی هر دو از الفبای ِ یونانی گرفته شده‌اند، و الفبای ِ یونانی از الفبای ِ فنیقی. در الفبای ِ فنیقی حرفي با نام ِ شین بوده به شکل ِ W. در زبان ِ یونانی، از گذشته تا کنون واج ِ ش (voiceless post-alveolar fricative) نداشته‌ایم. حرف ِ سیگمای ِ یونانی Σ از شین ِ فنیقی W گرفته شده‌است. هنگامي که الفبای ِ لاتینی از الفبای ِ یونانی گرفته شد، برای ِ واج‌هایي که در الفبای ِ یونانی نماینده‌یي نداشته‌اند، از ترکیب ِ یک نماد و نماد ِ h استفاده شد. پس واج ِ ش به صورت ِ sh نموده شد. اما در ساخت ِ الفبای ِ فنیقی، هر جا الفبای ِ یونانی کم‌بودي داشت، از الفباهای ِ دیگر نماد وارد می‌کردند. پس برای ِ نمودن ِ واج ِ ش دست‌به‌دامان ِ الفبای ِ عبری شدند که خود از الفبای ِ فنیقی مشتق است. شین ِ عبری ש، از شین ِ فنیقی مشتق است، و واج ِ ش را نماینده‌گی می‌کند. در ساخت ِ الفبای ِ سیریلی، برای ِ نمودن ِ واج ِ ش، حرف ِ شا ш را از روی ِ شین ِ عبری ש ساختند. بهترین راه برای ِ نمودن ِ واج ِ ش در پارسی، استفاده از همین نماد است. این نماد در دست‌نویسی آسان نوشته می‌شود، و می‌توان آن را پیوسته نوشت؛ می‌توان در SMS آن را با w نمود؛ و با نماینده‌ی ِ واج ِ دیگري نخواهد آمیخت. احمد ِ شاملو نیز برای ِ نوشتن ِ ش به لاتینی از همین نماد استفاده می‌کرد. چنین کاري را ادیب‌سلطانی نیز می‌پسندد: «در این‌جا به فرمان ِ خرد، صریحن این رای را پیش می‌نهیم که منطقی‌ترین، دقیق‌ترین، و فرآراسته‌ترین شیوه‌ی ِ خط، در اساس، شیوه‌ی ِ اوستایی-یونانی-لاتینی است. الفباهای ِ سیریلی و ارمنی و گرجی و قبطی، و هم‌چنین نشانه‌های ِ بین‌المللی ِ آوانویسی نیز بر پایه‌ی ِ همین شیوه قرار دارند. به هنگام ِ تغییر ِ خط، صحیح آن است که خط لاتینی را با پاره‌یي افزایش‌ها پذیرفت؛ و این که تغییر ِ خط صحیح‌تر است از اصلاح ِ آن، باید مسأله‌یي حل‌شده باشد.» (درآمدي بر چه‌گونه‌گی ِ شیوه‌ی ِ خط ِ فارسی، ص 252، با کمي راست‌گردانی)

 

[رضا خسروی]

با توجه به موضوع مهم درست نگاری و درست خوانی واژگان و دغدغه ی سالهای متمادی اینجانب، به نظر میرسد واژنگاره کوفی که پایه ی واژنگاری (خط) کنونی پارسی زبانان و دیگر لهجه ها یا زبانهای نزدیک به حوزه ی فرهنگی ما می باشد چنان نارسا، ناقص و با پوزش، وحشی و ناسره است که با تمام کوشش های سالهای متمادی کارشناسان و استادان خط و ادب پارسی هنوز نتوانسته اند این گلیم پوسیده را ترمیم کنند. که از هر سو رفو میشود از دیگر سو می گسلد. یکی از عیب های مهم خط کنونی به جز ساختار فرمی و نقطه گذاری فراوان، نداشتن واژ های آوایی کافی است که کمینه 12 واژ آوایی نیازمندیم تا نامها و دیگر واژگان به درستی به مخاطب منتقل کنیم . هر کودک ایرانی یا افغانی، تاجیک، کرد، لر، گیلک و مازن، بلوچ، پشتو، پنجابی، اردو یی، آذری، عرب تبار ایرانی و ... در همان سال نخست آموزش خواندن و نوشتن بیش از 100 نشانه را لازم است بیاموزد، با این حال همواره اکثریت نوآموزان از عوامل افت تحصیلی شان در دیگر شاخه های دانش و فرهنگ همین ناکاآمدی خطی است که به صورت زخمی ناسور بر پهنه فرهنگ و ارتباطات ما سایه افکنده. در هر صورت دگرگونی اساسی واژنگاری ناموزون کنونی که بیشتربه کار ترسیم تابلو نقاشی می آید، نیاز به همت و کوشش فراوان جمعی و بدون حب و بغض های ملی گرایانه شوینیستی و تعصبات آیینی و مسلکی دارد و زمانبر نیز هست. با ارادت فراوان، چشم به راه نقد و نظر اندیشه ورزان گرامی هستم .

 

[dr.namingstuff]

من کم و بیش با گفته شما همرای هستم ولی از دید من نخست باید تا جایی که می شود به از کارگیری واژگان بیگانه بکاهیم
و سپس به دگرگونی واژنگاری پارسی بیاندیشیم.

 

[Su Señor]

منم با شما موافقم ولی ش سیریلیک از ش الفبای گلاگولیتی گرفته شده الفبایی که قبل از پاپ سیریل و ورود مسیحیت به روسیه و فرهنگ مردم اسلاوی برای زبان های اسلاوی مورد استفاده قرار میگرفت البته ش گلاگولیتی هم احتمالا از نگاره های میانرودان گرفته شده
به هر حال به نظر بنده میتونیم e رو به عنوان کسره و é رو به عنوان فتحه s به عنوان س و ś به عنوان ش در نظر بگیریم

نوشتن ِ پارسی با دبیره‌ی ِ لاتینی (1)

● واج ِ آ، تنها مصوت ِ نان: این مصوت، open back rounded vowel، در الفبای ِ بین‌المللی ِ آوانویسی (IPA)، با آلفای ِ گشته (turned alpha) نموده می‌شود. از آن‌جا که در پارسی — تا آن‌جا که می‌شناسیم — هم‌زمان open back rounded vowel و open back unrounded vowel واج نیستند، می‌توان این واج را با آلفا نمود: nαn.
● واج ِ چ، نخستین صامت ِ چوب: این واج معمولن با c with caron) č) نموده می‌شود. اما از آن‌جا که نویسه‌ی ِ c به تنهایی در پارسی کاربردي ندارد، می‌توان آن را با این نماد نمود، چنان که Nyberg و Carina Jahani چنین روشي را پیش گرفته‌اند: cub.
● واج ِ ش، نخستین صامت ِ شاه: این واج معمولن با s with caron) š) نموده می‌شود. اما نکته این‌جا است که این انتخاب برای ِ نوشتن با دست و نوشتن ِ پیامک مناسب نیست. در SMS، نوشتن ِ یک š سبب می‌شود که گنجایش ِ پیام به 70 کاراکتر کاهیده شود، و در دست‌نویسی این نماد سخت نوشته می‌شود. پیش‌نهاد ِ من نوشتن با Cyrillic sha) ш) است. توضیحي نیاز است:
الفبای ِ لاتینی و الفبای ِ سیریلی هر دو از الفبای ِ یونانی گرفته شده‌اند، و الفبای ِ یونانی از الفبای ِ فنیقی. در الفبای ِ فنیقی حرفي با نام ِ شین بوده به شکل ِ W. در زبان ِ یونانی، از گذشته تا کنون واج ِ ش (voiceless post-alveolar fricative) نداشته‌ایم. حرف ِ سیگمای ِ یونانی Σ از شین ِ فنیقی W گرفته شده‌است. هنگامي که الفبای ِ لاتینی از الفبای ِ یونانی گرفته شد، برای ِ واج‌هایي که در الفبای ِ یونانی نماینده‌یي نداشته‌اند، از ترکیب ِ یک نماد و نماد ِ h استفاده شد. پس واج ِ ش به صورت ِ sh نموده شد. اما در ساخت ِ الفبای ِ فنیقی، هر جا الفبای ِ یونانی کم‌بودي داشت، از الفباهای ِ دیگر نماد وارد می‌کردند. پس برای ِ نمودن ِ واج ِ ش دست‌به‌دامان ِ الفبای ِ عبری شدند که خود از الفبای ِ فنیقی مشتق است. شین ِ عبری ש، از شین ِ فنیقی مشتق است، و واج ِ ش را نماینده‌گی می‌کند. در ساخت ِ الفبای ِ سیریلی، برای ِ نمودن ِ واج ِ ش، حرف ِ شا ш را از روی ِ شین ِ عبری ש ساختند. بهترین راه برای ِ نمودن ِ واج ِ ش در پارسی، استفاده از همین نماد است. این نماد در دست‌نویسی آسان نوشته می‌شود، و می‌توان آن را پیوسته نوشت؛ می‌توان در SMS آن را با w نمود؛ و با نماینده‌ی ِ واج ِ دیگري نخواهد آمیخت. احمد ِ شاملو نیز برای ِ نوشتن ِ ش به لاتینی از همین نماد استفاده می‌کرد. چنین کاري را ادیب‌سلطانی نیز می‌پسندد: «در این‌جا به فرمان ِ خرد، صریحن این رای را پیش می‌نهیم که منطقی‌ترین، دقیق‌ترین، و فرآراسته‌ترین شیوه‌ی ِ خط، در اساس، شیوه‌ی ِ اوستایی-یونانی-لاتینی است. الفباهای ِ سیریلی و ارمنی و گرجی و قبطی، و هم‌چنین نشانه‌های ِ بین‌المللی ِ آوانویسی نیز بر پایه‌ی ِ همین شیوه قرار دارند. به هنگام ِ تغییر ِ خط، صحیح آن است که خط لاتینی را با پاره‌یي افزایش‌ها پذیرفت؛ و این که تغییر ِ خط صحیح‌تر است از اصلاح ِ آن، باید مسأله‌یي حل‌شده باشد.» (درآمدي بر چه‌گونه‌گی ِ شیوه‌ی ِ خط ِ فارسی، ص 252، با کمي راست‌گردانی)