پاسخ : خواب، رویا و اختلالات مربوط به خواب
خب ميدونيم مغز از نظر الكتريكي فعاله. از كجا؟ از اونجايي كه وقتي يك سري الكترود رو روي نقاط مختلف و البته مشخصي روي سر وصل ميكنيم ، ميتونيم شاهد تغييراتي در شكل خروجي اون دستگاه باشيم.
وقتي نوع و ميزان فعاليت تغيير ميكنه، نوع فعاليت الكتريكي هم تغيير ميكنه. مثلن وقتي در حالت آرامش عضلاني هستيم و چشمامونم بستست و افكارمون داره همين جور الكي الكي از جايي به جاي ديگه ميره، امواج
آلفا رو در الكتروانسفالوگرام ( E.E.G. يا همون نوار مغز ) ميبينيم. امواج آلفا يك سري امواج منظم هستن كه ظاهراً به طور ميانگين ٠/١ ثانيه هر موجيش طول ميكشه.
وختي چشامونُ باز كنيم و روي يك مسئله اي فسفر بسوزونيم (!) امواج آلفا يكهو ناپديد ميشن و يك مدل امواج ديگه اي ظاهر ميشن به نام
بتا. بتاها خيلي نامنظمن و هرموجيش هم به طور ميانگين ٠/٠٣ ثانيه طول ميكشه.
خب تا اينجا مقدمه بود! پس ميدونيم يك سري امواج هستن كه در شرايط بيداري ايجاد ميشن، و چقد ميتونه جالب باشه اگه همين امواج توي خواب هم ديده بشن! پس ميريم سر آزمايش ها و پژوهش ها!
• اول چكار ميكنن؟! ميان روي فردي كه ميخوان روش آزمايش كنن ُ از اين سيما به سرش وصل كنن رو يه كاري ميكنن عادت كنه تا خوابش مثل خواب توي تخت و روي بالش عزيزش بشه! ( مثن چن روز ميان توي آزمايشگاه با اين سيما و دم ُ دستگاه مزاحم عادتش ميدن )
توي خواب با يك سري امواج ديگه مواجه ميشيم به نام
دلتا. دلتا ها امواج آهسته اي هستن كه ١٠ دقيقه پس از به خواب رفتن ايجاد ميشن. و بدونين كه بسيار مشكله اگه بخوايم فردي رو كه نوار مغزش امواج دلتا رو نشون ميده بيدار كنيم. پس به همين خاطر به اين قسمت خواب ميگيم
خواب عميق. ثابت شده اين مرحله از خواب مربوط به استراحت جسمانيه.
نيم ساعت كه از خواب ميگذره، بدون اينكه بتونيم بگيم به خاطر يه عامل خارجي اين اتفاق ميفته، امواج دلتا طرحشون عوض ميشه . و وقتي يك ساعت از خواب ميگذره نوار مغز نشون ميده كه فرد خوابيده كاملاً بيداره و مثله اينكه روي چيزي تمركز كرده؛ يني در واقع امواج بتا مانند ظاهر ميشن! بعد از ١٠ دقيقه اين حالت تموم ميشه ( به اين حالت ميگن "شبه خواب" )، توي نوار مغز يك سري امواج ديگه ميان و بعدش دوباره دلتا رو مشاهده ميكنيم. فقط فرقي كه اين دلتاها دارن اينه كه مثل اول خواب همچيني واضح نيستن.
٩٠ دقيقه ( ١/٥ساعت! ) كه از اين مرحله ي شبه خواب ميگذره، دوباره نوار مغز نشون ميده فرد بيداره ولي اينجا مدت زمان شبه خوابي حدوداً ربع ساعته. باز همون تغييرات رخ ميده و امواج دلتا كمرنگ و كمرنگ تر ميشن . باز دوباره بعد از ١/٥ ساعت بعد مرحله ي سوم و باز بعد از ١/٥ ساعت مرحله ي چارم پديدار ميشه.
اگه فردي كه داريم روش آزمايش ميكنيم به مدت كافي خوابيده باشه، حتي وارد مرحله ي پنجم هم ميشه.
• وجود اين شباهت طرح نوار مغز هنگام خواب ُ بيداري به ما ميگه كه هنگام خواب فعاليت رواني هشياري داريم. مثن اگه فردي رو كه خوابيده و امواج بتا رو نشون ميده بيدارش كنيم، بهمون فحش ميده و ميگه : زدي رويامُ قطع كردي بي شرف! رسيده بودم قسمت خوبش!
و اگه همين كارو موقعي انجام بديم كه امواج بتا نيستن، يارو ميگه: ولم كن بذا بكپم!
شدت رويا همين طور كه از زمان خواب دور ميشيم بيشتر ميشه و خوابمون رنگي تر و خفن تر ميشه!
پس تا اينجا نتيجه ميگيريم كه ما رويا هارو در زماني ميبينيم كه امواج بتا ظاهر ميشن ( به اون زمان ميگن " مرحله ي متناقض " چون با وجود خواب بودن داريم مثله يك آدم بيدار فعاليت مغزي ميكنيم ) و كلاً ميشه ٢٠٪ از زمان كل خواب. و نكته اي كه هست اينه كه همه خواب ميبينن، ولي بعضيا ( در واقع بيشتر مردم ، اغلب اوقات! ) يادشون ميره.
اين تا اينجا...بقيشم واسه بعد! :د
+منابع:
Grenzen des Bewusstseins ( Über Wirklichkeit und Welterfahrung ) by Ernest Pöppel c. 1986
Aschoff, J., ed.
Biological rhythms handbook of Behavioral Neurobiology. New York, 1981
Blackmore, C.
Mechanics of the mind. Cambridge, 1976.
