شبه علم

[August McJoseph]

با توجه به این چه تاپیک داریم به اسم "علم چیست؟ علمی چیه؟" که در راستای امر به معروف () تاپیکی دیگه رو لازم دیدم که قراره در راستای نهی از منکر)) ) فعالیت داشته باشه ینی چی الان؟ ینی به معرفی پدیده ی مضموم و ناپسند:د شبه علم میپردازیم و اون رو معرفی میکنیم تا بتونیم ازش جلوگیری کنیم.


شبه علم چیه؟

همه میدونیم که علم چیه، همه از ارزش علم رو میدونند و دانشمندان رو قابل احترام میدونند و غیره، اما همونطور که پیش تر به معرفی علم پرداختیم علم به معنای امروزی و معدل واژه ی ساینس و علوم تجربی درواقع پدیده و محصول نسبتا جدیدی است که روش خودش رو داره، اقتصاد و بازار خودش داره ؛ همنطور که پیش تر این مفاهیم رو توضیح داده بودیم اما دوباره خلاصه ای ارائه میدم:

در رنسانس و قرون نوین، مفهوم جدیدی از علم به دنیا معرفی شد. این نوع از آگاهی بر مبنای مشاهده، آزمایش، فرضیه پردازی، آزمودن فرضیه ها، توسعه دادن و شاید از همه مهم تر ابطال کردن و ابطال شدن رشد کرد. گوهری که درون علم مدرن قرار دارد، شک گرایی است. علم اگر در ذات خود با یک چیز دشمن باشد، آن جزم گرایی و دگم اندیشی است. علم تجربی هیچ گاه با قطعیت با شما سخن نمی گوید، علم تجربی فرآیندی است که طی آن پدیده ها و رویدادهایی را مشاهده می کنیم. به این ترتیب، علم تجربی هیچ گاه با قطعیت با شما سخن نمی گوید. به این ترتیب، علم تجربی هیچ گاه با قطعیت با شما سخن نمی گوید. براساس مشاهدات خودمان و تکرار آنها نظریه ای را طراحی می کنیم و آن را به آزمون می گذاریم؛ زمانی که از آزمون ها موفق بیرون آمد، آن را توسعه می دهیم و سعی می کنیم رویدادهای دیگر را بر مبنای آن پیش بینی کنیم. پیش بینی ها را بر مبنای آن نظریه بار دیگر به آزمون می گذاریم و در نهایت یک نظر علمی را ممکن است ابطال یا اصلاح کنیم.
اما ابطال پذیر بودن بخشی از علم است به حدی که کارل پوپر ابطال پذیری را یکی از شرایط اصلی هر مطلبی می داند که قرار است در چارچوب علم قرار گیرد. در واقع همین ابطال پذیری و شک گرایی علم نقطه ی قوت اون بر سایر روش هاس که اون رو از اشتباه دور و به حقیقت میل میده.

علم نوین مثل هر محصول دیگری در جهان که مورد توجه قرار میگیره؛ جنس تقلبیش هم در بازار اطلاعات موجود است و شیادان و سودجویانی در تلاش سوءاستفاده از برند اون نزد مردم دارند.
شبه علم یا دانش نما یا pseudoscience به موضوعاتی گفته می‎شود که علمی نیستند اما در ظاهر علمی بیان می‎شوند، این ها معمولا در قالب آزمایش ها و نظریه ها به توده ی مردم تزریق میشند و با ادعاهای علمی همراه هستند اما از روش های علمی به اثبات نرسیده اند و هیچ اعتبار واقعیی ندارند.
شبه علم همون مطالبی هستن که با ظاهر علمی و بر پایه بیانی سطحی از علم یا بر پایه خرافات یا برقراری روابط علت و معلولی بین اتفاقات تصادفی و بی‌ربط در جهان یا توهم و خیال و احساس خودبزرگ‌بینی یا بعضا قهرمان‌پروری بر پایه موهومات بیان می‌شوند و از متود علمی پیروی نمیکنند که در ادامه به معرفی مثال هایی هم از اون میپردازیم. شبه‌علم معمولا بیشترین آسیب را به علم و توسعه و ترویج آن می‌زند؛ چرا که ظاهر علمی دارد، ولی به ترویج خرافات و موهومات در قالب و ظاهر علم کمک می‌کند .


این از تعریف شبه علم، در ادامه به معرفی بیشتر و اگر فرصت بشه بررسی نمونه های عملی در سطح جامعه یا همین فروم میپردازیم.
با تشکر:د

 

[anahid_30s]

پاسخ : شبه علم

این قانون جذب و انرژی مثبت و منفی و ... مصداق دقیق شبه علمه.

× نوید: در آینده به بررسی دقیق مصداق هاش و معرفیشون و علل غلط بودنشون میپردازیم همچنین بررسی این مسائل تو خود فروم که خیلی جالبه ؛)

 

[August McJoseph]

پاسخ : شبه علم

حالا که به تعریف شبه علم آشنا شدیم چطور شبه علم رو بشناسیم و تشخیص بدیم؟

پروفسور روبرت پارک هفت نشانه هشداردهنده برای شبه‌علم معرفی کرده، شما میتونید با دیدن هرکدوم از اینا شک کنید که اون مطلب احتمال داره که تنها یه شبه علم باشه[nb]در آینده هم که به بررسی مصداقی بپردازیم سعی میکنیم تا ردگیری این خصوصیت هارو در اونها بهتون نشون بدیم :د[/nb] :

فرار به رسانه : اصحاب شبه‌علم، ادعاهای خود را مستقیما به رسانه‌های گروهی می‌برند. صحت و سلامت علم وابسته به آن است که هر کشف تازه، در ابتدا به همتایان عرضه و توسط ایشان نقد شود. وجود ژورنال‌هایی دارای مرور همتا دقیقا برآوردگار همین مقصود است. اصحاب شبه‌علم اما این مرحله را دور می‌زنند و یافته‌ها و بافته‌های خود را مستقیما به رسانه‌های عمومی می‌برند.

توطئه‌اندیشی : اصحاب شبه‌علم ادعا می‌کنند که نهادهای دارای قدرت و ثروت زیادی پشت علم رسمی قرار دارند و با توطئه و حق‌کشی مانع از ابراز وجود و ارائه یافته‌های ایشان می‌شوند.

تکیه بر همهمه به جای پیام : شبه‌علم بر یافته‌های اتفاقی که در اندازه‌گیری‌های علمی وجود دارند (و بهترین نمودار آنها در پزشکی، اثر دارونماست) تکیه می‌کنند و با ترفندهای آماری سعی می‌کنند که به جای پیام، همهمه را عمده کنند و به نتیجه‌گیری‌های غیرمنطقی برسند. یافته‌های علمی ایشان مبتنی بر تغییرات تصادفی و یافته‌های مرزی اتفاقی در مطالعه‌هاست.

تکیه بر تک‌نگاری تجربه‌های شخصی : نقل تجربه‌های شخصی به‌صورت تک‌نگاری ادعاها، راه زنده ماندن خرافات در عصر علم تجربی بوده‌است. از همین روست که می‌گویند: «کشف بزرگ علم تجربی نه واکسن بوده‌است و نه آنتی‌بیوتیک، بلکه کارآزمایی تصادفی شده دوسوکور بوده است[/nb]» در پزشکی مبتنی بر شواهد از «داده‌ها» استفاده می‌شود نه از نقل مدعیات فردی. شبه‌علم اما افرادی را می‌آورد تا جلوی ما بنشینند و بگویند که مدعیات آنها را «شخصا تجربه کرده‌اند» .

تکیه بر قدیمی و باستانی بودن ادعا : اهالی شبه‌علم بر این ادعا تکیه می‌کنند که صدها و بلکه هزاران سال پیش، باور مورد ادعای ایشان رواج داشته و موردتایید بزرگانی بوده‌است و به درست یا غلط از شخصیت‌های قدیمی شهیر یا مورد احترام، برای تایید خود نقل‌قول می‌آورند.

کار در انزوا : اصحاب شبه‌علم معمولا در انزوا کار می‌کنند، شفافیت را برنمی‌تابند و یافته‌های خود را نیز معمولا در جمع خود و همایش‌ها و رسانه‌های ویژه خودشان طرح می‌کنند.

طرح کردن قوانین تازه برای طبیعت : اصحاب شبه‌علم برای آنکه یافته‌ها و مشاهده‌های ادعایی خود را توجیه کنند، «قوانین» تازه و بدیعی را برای طبیعت پیشنهاد می‌کنند.

• چیستی علم: درامدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی، آلن اف. چالمرز، ترجمهٔ سعید زیباکلام، انتشارات سمت، ۱۳۸۰
• علم و نابخردی، انتشارات انجمن فیزیک ایران

 

[August McJoseph]

پاسخ : شبه علم

خواندن این مطلب هم در راستای پست بالا خالی از لطف نیست؛ این مطلب منتشر شده از وبگاه فوربس هستش که توسط وبسایت نارنجی ترجمه و سپس در گمانه نیز منتشر شده.

#توضیح: برای خوندن مطلب روی همون لینک وبسایت ها باید کلیک کنید.

پ.ن: ببخشید که من خیلی تاخیر دارم، فرصت کنم شروع میکنم از پست بعدی تاپیک رو روی بررسی مصداقی هم پیش خواهم برد.

 

[August McJoseph]

پاسخ : شبه علم

حالا میرسیم به بررسی مصداقی نمونه های شبه علم در جامعه و بین خودمون و حتی در این فروم؛ بعضی از شماها میدونید که اینها شبه علم و نادرست هستند و بعضی هم گرفتار بعضی از اینها هستید و بعضن میبینید که بعضی از اینها باور داشتید؛

در این سری از پست ها به بررسی نمونه های شبه علم رایج در جامعه میپردازیم و برای اینکارمنبع اصلی که از اون استفاده کردیم بیشتر مجموعه مقاله ای از عرفان کسرایی [nb]مهندس عرفان کسرایی در رشته های مکانیک(حرارت و سیالات) و فلسفه ی علم تحصیل کرده اند و فعالیت های آکادمیکشون در زمینه ی تبیین علم و فلسفه ی فیزیک و زیست شناسی بوده است؛ [/nb] بوده است؛
و برای ردگیری این مصادیق در این فروم هم بیشتر از منبع اصلیئی که در برگیرنده ی مقدار زیادی شایعات و مطالب بی پایه هست یعنی انجمن فراسرشت کمک میگیریم.

این مجموعه مقاله از ایشون تحت عنوان "فهم عمومی از علم و تکنولوژی"در چندین بخش منتشر شده که خوندن اون رو توصیه میکنیم و در ادامه سعی خواهیم کرد تا بخش هایی از اون رو بررسی مصداقی کنیم؛)

- مشخصا این مقالات نمیتونه کامل و بی اشکال باشه و سعی میکنیم بررسی های موضوعی ارائه بدیم و حدالامکان از بخش های مفید و درست اون استفاده کنیم.

 

[August McJoseph]

پاسخ : شبه علم

تگ شبه علم وبسایت گمانه (ستاد مبارزه با چرندیات) هم مفید هست خیلی.

شبه علم

 

[Lorca]

مُشتی از خروار: مصادیق شبه‌ علم؛ قسمت اوّل.

[فوت کردن به تاپیک و برخاستن ابری از غبار]

در راستای مصداق آوردن، چند نمونه از شبه‌علم‌های مورد علاقه‌م [برای خندیدن، و تأسف خوردن البته] رو اینجا میارم؛ در نظر داشته باشید که بسیاری از مباحثی که در حوزه‌ی شبه‌علم دسته‌بندی می‌شن، بی‌آزارن و صرفاً خنده‌دار و بعضاً ابلهانه؛ امّا در طول تاریخ، بودن و هستن مباحثی که قدرتمند شدن، و قلب منطق و علم رو نشانه رفتن.

× فرنولوژی[nb]Phrenology[/nb]

ایده‌ی ابتدایی فرنولوژی، این بود که افکار، احساسات و شخصیت آدم‌ها، واقع در مغزشونه. تا این‌جای کار، خیلی هم عالیه. امّا از این‌جا به بعد، فرانس جوزف گال[nb]Franz Joseph Gall[/nb]، نظریه‌پرداز فرنولوژی، وارد قلمروی شبه‌علم می‌شه و ادّعا می‌کنه که با لمس کردن برجستگی‌های جمجمه، می‌شه به ویژگی‌های شخصیت افراد پی برد. در رابطه با فرنولوژی، حرف‌های خیلی زیادی می‌شه زد؛ فرنولوژی یکی از اون ایده‌هاییه که درست مثل اژدهای هفت‌‌سر، خودش رو از گوشه و کنار نجات داده و هنوزم خودنمایی می‌کنه. حتماً تا حالا با مصادیقی به جز ادّعای محوریش، برخورد کردین: آنالیز دست‌خط برای شناختن شخصیت آدم‌ها، آنالیز حرکات بدن و این ادّعا که مثلاً قوز کردن چیزهای عمیقی رو راجع به شخصیت‌ آدم‌ها نشون می‌ده و... یک بار برای همیشه، وضعیت فیزیکی، نمودی از اخلاق و ویژگی‌های شخصیتی آدم‌ها نیست. در مقابل این اژدها، مکث نکنید، فقط سرش رو قطع کنید.

× موجودات فضایی در ساختن تمدّن باستانی نقش داشتن

می‌شه ساعت‌ها به این ایده خندید؛ شاید حتّی به نظر خیلی‌ها بدیهی بیاد، امّا طرفداران این ایده، در کمال تعجّب، کم نیستن. فایده‌ای هم نداره براشون توضیح بدید که «حتّی اگر فرض کنیم تمدّن‌های هوشمندی از موجودات فضایی اون بیرون وجود دارن، چرا باید بخوان بیان زمین و با بلند کردن سنگ‌های بزرگ، هرم درست کنن؟»

پر واضحه که هیچ مدرکی، در هیچ زمینه‌ای ‌[تاریخ، باستان‌شناسی و...]، چنین ادّعایی رو تا کنون تأیید نکرده، و این ایده‌ جایگاهی به جز لیست شبه‌علم و ایده‌های خنده‌‌دار نداره.


× ارتباط بین واکسن و اوتیسم [nb]Autism[/nb]

این جزو اون ایده‌هاییه که شاید در حوزه‌ی زیست‌شناسان و پزشکان باسواد، خنده‌دار و بسیار ابلهانه به نظر بیاد، امّا خیلی‌ها باورش کردن، و قربانی‌های خیلی زیادی هم گرفت؛ والدین ساده‌لوحی که بچّه‌هاشون رو از برنامه‌های واکسیناسیون بیرون بردن و باعث ابتلای این کودکان به بیماری‌های خطرناکی مثل سرخچه و سرخک شدن. این ایده، در حقیقت، جزو ایده‌هائیه که نشون می‌ده شبه‌علم، همیشه هم صرفاً یک شوخی ساده نیست، می‌تونه خیلی خیلی خطرناک‌تر از این حرف‌ها باشه.

به طور خلاصه، ماجرا از این‌جا شروع شد که یک پزشک، به نام اندرو ویکفیلد[nb]Andrew Wakefield[/nb] مقاله‌ای در رابطه با ارتباط بین واکسن MMR [واکسن سرخک، سرخچه و اوریون] و بروز بیماری‌هایی که تحت طیف اوتیسم طبقه‌بندی می‌شن به چاپ رسوند. خیلی زود، مشخّص شد این مقاله مطابق مصادیق سوء رفتار علمی[nb]Scientific misconduct[/nb] و مملو از اطّلاعات غلط، دست‌کاری‌ کردن داده‌ها و غیره‌ست. امّا، ضربه‌ی اصلی دیگه زده شده بود و بسیاری از مردم، آن‌ چه این مقاله ادّعا کرد رو باور کردن. شمار زیادی تحقیقات گسترده انجام شد و نتایج این دروغ بزرگ [وجود هر گونه ارتباط بین واکسن MMR و اوتیسم]، بارها و بارها توسّطشون رد شد[nb]Vaccines are not associated with autism: an evidence-based meta-analysis of case-control and cohort studies.[/nb] [nb]Lancet retracts 'utterly false' MMR paper[/nb] [nb]Vaccines and Autism [/nb] [nb]How the case against the MMR vaccine was fixed[/nb]، امّا باز هم بسیاری از مردم، ترجیح دادن وجود ارتباط بین واکسن MMR و اوتیسم رو باور کنن، و باعث ابتلای کودکانشون به سرخچه و سرخک بشن. پس از اینکه دروغ بودن ادّعای ویکفیلد اثبات، و همچنین انگیزه‌های او از این دروغ برملا شدن، گواهی پزشکی او باطل شد. متأسفانه، دهان به دهان گشتن دروغ ویکفیلد به اینجا ختم نشد و منجر شد بسیاری از والدین تصمیم بگیرن کودکانشون رو به طور کلی دیگه واکسینه نکنن؛ این تصمیمات تا کنون به مرگ شمار زیادی از کودکان و حتی نوزادانی ختم شده که از ناکجاآباد مبتلا به بیماری‌هایی مثل سیاه‌سرفه و غیره شدن.

خلاصه، دیوانه‌ای که امروزه دستش به خون ده‌ها کودک آلود‌ه‌ست سنگی درون چاه انداخت که تا همین امروز، صدها پژوهش‌گر و دانشمند هنوز دارن سعی می‌کنن این سنگ رو بیرون بیارن.

× برنامه‌های نابغه‌پروری

این یکی رو همه‌ جا می‌شه دید. پخش کردن موسیقی کلاسیک وقتی باردار هستید، خریدن پازل‌های خاص برای کودکان زیر پنج سال، تماشای کارتون‌ها یا برنامه‌های خاص و... ادّ‌عاهای گوناگونی که قراره شما رو قانع کنن می‌تونید بچه‌هاتون رو «نابغه» بار بیارید. واقعیت اینه که تنها دو راه احتمالی برای نابغه شدن یک فرد وجود داره؛ تلاش و پشتکار بسیار زیاد در یک زمینه، یا متوّلد شدن با استعداد خاصی در یک زمینه؛ و حتّی در مورد همین دو راه هم پژوهشگران بسیاری مخالف هستن. آن چه واضحه، اینه که نمی‌تونید با هیچ‌یک از روش‌هایی که نام بردم یا روش‌های مشابه، فرزندتون رو نابغه بار بیارید و هیچ مدرک علمی معتبری برای این ادّعا وجود نداره.


× دروغ‌سنجی[nb]Polygraphy[/nb]

به طور خلاصه، دروغ‌سنجی یک روش بازجوییه مبتنی بر استفاده از دستگاه‌های دروغ‌سنج، برای مشخّص کردن اینه که فرد مورد بازجویی، داره راست می‌گه یا نه. اساس این دستگاه‌ها بر پایه‌ی سنجش یک سری علائم فیزیولوژیک، مثل فشار خون، نبض، سرعت تنفّس و... بنا شده، در حالی که از فرد سوالات به خصوصی پرسیده می‌شه. این دستگاه‌ها با این باور ساخته می‌شن که دروغ گفتن، علائم فیزیولوژیک خاص و قابل تشخیصی ایجاد می‌کنه. در جوامع علمی، دروغ‌سنجی یک شبه‌علم به حساب میاد که به هیچ عنوان پایه‌ و اساس علمی نداره [nb]Forensic “Lie Detection”: Procedures Without Scientific Basis[/nb] [nb]Scientific Validity of Polygraph Testing: A Research Review and Evaluation[/nb] [nb]The polygraph in doubt[/nb]. اغلب پژوهشگران درصد‌های بالایی از صحّت دستگاه که سازندگان و طرفداران این تکنیک ادّعاش رو دارن رو رد می‌کنند و عدّه‌ای هم به این مسئله اشاره می‌کنند که حتّی اگر ادّعاها مبنی بر صحّت این دستگاه‌ها در ۸۰-۹۰٪ موارد، درست باشه، اون ۱۰-۲۰٪ که دارن راست می‌گن، امّا دستگاه اشتباهاً تشخیص می‌ده که دروغ می‌گن، به سرنوشت خیلی بدی دچار می‌شن [مثلاً، اعدام می‌شن] در حالی که بی‌گناه بودن، و این مسئله، استفاده از این دستگاه‌ها رو کاملاً غیراخلاقی نشون می‌ده.

× هومئوپاتی

[پیش از هر چیز؛ پیرامون انواع روش‌های طبّ جایگزین، به زودی پست مستقلی خواهم نوشت]

خُــــــــب. که این‌طور. پس آب می‌تونه شما رو شفا بده و درمان کنه، چون یک زمانی، یک مولکولی از دارو توش بوده.

ادّعای عجیب و غریب مدافعان هومئوپاتی، اینه که با دادن محلولی حاوی مقادیر بسیار بسیار بسیار بسیار بسیار [چند ده بار دیگه تکرار کنید] رقیق مادّه‌ای که علائم بیماری خاص رو در یک آدم سالم ایجاد می‌کنه، به فردی که همون بیماری خاص رو داره، اون فرد درمان می‌شه. تولید کنندگان داروهای هومئوپاتی که اتّفاقاً بسیار هم گرون‌قیمت هستن، به قدری این محلول‌ها رو رقیق می‌کنن [ضرایب رقّت میلیونی] که حتی یک مولکولِ درمانی هم در اون باقی نمی‌مونه. در نتیجه، مصرف این داروها مضر نیست، چون در حقیقت دارید آبِ خالی مصرف می‌کنید. امّا این توهّم که این داروها کسی رو درمان می‌کنن تنها شایسته‌ی قهقهه است و بس. [nb]Benefits and risks of homoeopathy.[/nb] [nb]Randomized controlled trials of individualized homeopathy: a state-of-the-art review.[/nb] [nb]Why Homeopathy appears to work.[/nb] [nb]Homeopathy: An Introduction[/nb] [nb]شمار تحقیقات در رد کردن هومئوپاتی، سرسام‌آوره. فقط یک سرچ توی Google Scholar بزنید.[/nb]

× طالع‌بینی

پیرامون چرند بودن انواع و اقسام روش‌هایی که بسیاری از افراد تصوّر می‌کنن به کمک اون‌ها می‌تونن سرنوشت خودشون رو بفهمن، به زودی پست مفصّل و جداگانه‌ای خواهم نوشت. همچنین پیرامون تمام مباحث شبه علمی که به وفـــــــور توی روان‌شناسی پیدا می‌شه. فعلاً بیاید چند ثانیه‌ای به طالع‌بینی فکر کنیم و بخندیم.

طالع‌بینی چی می‌گه؟ همون‌طور که احتمالاً می‌دونید [با توجّه به این‌که متأسفانه و بدبختانه، طالع‌بینی هر روزنامه و مجله‌ای رو برداشته] هر ادّعایی که به هر نحوی مربوط به ارتباط بین وقایع و رویدادهای سماوی و تأثیرشون بر زندگی روزمره‌ی انسان‌ها بشه، در حوزه‌ی طالع‌بینی دسته‌بندی می‌شه. اوّلین چیزی که باید بدونید اینه که تا کنون، هر جایی که طالع‌بینی پیش‌بینی‌های ابطال‌پذیر کرده، این پیش‌بینی‌ها باطل شدن، صدها بار. [nb]The relationship between date of birth and individual differences in personality and general intelligence: A large-scale study[/nb] [nb]Objections to Astrology[/nb] [nb]What Makes Some People Think Astrology Is Scientific?[/nb] و به دلیل علاقه‌ی عجیب و غریب تعداد زیادی از مردم به اعتقاد داشتن بهش، تست‌های علمی بسیار زیبایی هم برای رد شدنش تدوین شده، از نمونه‌های زیادش می‌شه به پژوهش زیبای شان کارلسون اشاره کرد که از نمونه‌های یک پژوهش صحیح و سرشار از دقّت علمیه [nb]A double-blind test of Astrology[/nb]. این هم جزو مسائلیه که با یک سرچ کوتاه و دقیق در بین مقالات [دقّت کنید، توی خود گوگل وقتی سرچ می‌کنید ممکنه گذارتون به خبرگذاری‌ها و وبلاگ‌ها و چرندیات بیافته بعضاً، با موتورهای جست‌وجوی علمی سرچ کنید، مثل Google Scholar] می‌تونید به پژوهش‌هایی که حقّه‌بازی بودن طالع‌بینی رو اثبات کردن، دست پیدا کنید.

× نژادپرستیِ «علمی»

به طور خلاصه، ادّعاهایی از این قبیل که برتری نژادِ فُلان بر نژادِ بهمان، به لحاظ «علمی»، «ثابت» شده. ادّعاهای این تیپی کم نیستن، و شاید بشه گفت بزرگ‌ترین دسته‌ی این ادّعاها هم برمی‌گرده به برتری نژاد آریایی، که گسترشش برمی‌گرده به سیاست‌های دولت نازی برای نشون دادن برتری خودش و اثبات لزوم نسل‌کشی یهودیان. امروزه، پر واضحه که از لحاظ علمی و عقلانی، هیچ نسلی، از هیچ لحاظی، بر هیچ نسل دیگری برتری نداره. حرف علم در این مورد بسیار بسیار محکم و واضحه، و از مصادیق مواردیه که علم، می‌تونه به شما کمک کنه اخلاقی رفتار کنید. اگر کسی علاقه داره با پا بر زمین و مشت بر کف دست کوبیدن اثبات کنه که چنین برتری‌ای وجود داره، تنها چیزی که اثبات می‌کنه، نژادپرست، تندرو و تهی مغز بودن خودشه و بس. [nb]Can the Sciences Help Us to Make Wise Ethical Judgments[/nb]



این از این پُست. این دست پست‌ها رو ادامه خواهم داد. امّا...

در هر جامعه‌ای، هر چقدر کوچیک، هر چقدر بزرگ، ما باید سعی کنیم مشعل‌دار علم و عقلانیت باشیم. هر یک از ما می‌تونیم سهم قابل‌توجّهی در زدودن اذهان هر چند نفر که می‌تونیم، از خرافات و شبه‌علم داشته باشیم. در مقابل مزخرفات و خزعبلات، در مقابل خرافات و لاطائلات، در مقابل ادّعاهای بدون دلیل و مدرک و استدلال، در مقابل تعصّب، ساکت نمونین؛ شک کنید، به همه‌چیز شک کنید، سوال بپرسید، جست و جو کنید، راحت قبول نکنید.

 

[Weeping Angel]

پاسخ : شبه علم

نکته ای که به نظرم باید بهش توجه بشه اینه که شاید تصور بشه افرادی که به این مسائل اعتقاد دارن عمدتا آدم های احمقی هستن و افرادی که این حرف ها رو می زنن زیاد نمی تونن روی جامعه تاثیر داشته باشند. ولی اولا باید به این نکته توجه بشه حتی بدون شناختن مروجین شبه علم به وضوح میزان زیاد افرادی که از این خزعبلات تاثیر گرفته اند رو میشه دید. (حتی اگه این فرض رو در نظر بگیریم که مروجین افراد صاحب تریبون و مشهوری نیستند که متاسفانه اینگونه نیست!) توی این پست می خوام به معرفی افراد معروف و تاثیر گذاری بپردازم که به ترویج شبه علم کمک کرده اند.
جیمز واتسون :

تعجب نکنید همون جیمز واتسون معروف که همراه کریک ساختار مارپیچ دوگانه DNA رو کشف کردن و به خاطرش برنده ی جایزه نوبل شدن!
جیمز واتسون در پی سخنرانی در سال 2007 مدعی شد IQ آفریقایی ها (سیاه پوستان) کمتر از سفید پوستان است [nb]http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1566468/Nobel-scientist-snubbed-after-racism-claims.html[/nb] . و دلیل این ادعا رو هم این مورد بیان کرد که " هرکسی که با سیاه پوستان کار کرده باشه این موضوع رو به راحتی می تونه متوجه بشه " [nb]همان[/nb] مشکلی که وجود داره این موضوع هست که وقتی همچین حرفی از دهان یک بیولوژیست مولکولی معروف بیرون میاد به راحتی می تونه باعث آلوده شدن اذهان عمومی به خصوص قشر دانشجو بشه. البته واتسون اولین فردی نیست که همچین ادعایی رو مطرح کرده به طور مثال در نوامبر همون سال مقاله ای توسط Satoshi Kanazawa روان شناس تکاملی چاپ شد که در اون ادعا شده بود که علت فقر آفریقایی ها کمتر بودن IQ آن ها است. [nb]http://www.theguardian.com/uk/2006/nov/05/highereducation.research[/nb]
واتسون به خاطر این اظهارات از نظر شغلی و درآمدی دچار مخاطرات بسیاری شده به گونه ای که در سال 2014 مدال نوبل خود را برای فروش می ذاره. [nb] http://www.ft.com/cms/s/0/5fb47ebe-75bc-11e4-a1a9-00144feabdc0.html[/nb]

 

[Lorca]

طبّ جایگزین: مصادیق شبه علم؛ قسمت دوّم.

اوّل از همه، با ذهن باز بخونید و تفکّرات مبتنی بر تئوری توطئه رو کنار بگذارید. فراموش نکنید که هر روش درمانی که تحت عنوان «طبّ جایگزین[nb]Alternative medicine[/nb]» شناخته می‌شه، کافیه با شواهد و مدارک محکم و کافی، صحتش اثبات بشه تا دیگه بهش نگن «طبّ جایگزین»، و بگن «طب». باورمندی به طبّ جایگزین، یک باور خطرناکه؛ چرا که در کم‌ترین و خفیف‌ترین حالت، باعث می‌شه فرد بیمار دیرتر به سراغ روش‌های درمانی صحیح و حقیقتاً سودمند بره، و در حالت‌های بدتر، منجر می‌شه فرد بیمار مستقیماً از روش جایگرین آسیب ببینه[nb]Science and Technology: Public Attitudes and Public Understanding[/nb] [nb]Experts criticise 'pseudo-scientific' complementary medicine degrees[/nb] این لیست، کوتاه‌تر از چیزیه که می‌تونم بنویسم، امّا تصمیم گرفتم پست رو کوتاه کنم و به شاخه‌هایی از شبه علم در حوزه‌‌ی پزشکی اشاره کنم که دور و برمون خیلی زیادن و ممکنه باهاشون رو‌به‌رو بشیم.

× بیوریتم‌ها[nb]Biorythms[/nb]

این فرضیه که فیزیولوژی و رفتار انسان‌ها، تحت کنترل چرخه‌های فیزیکی، احساسی و ذهنیه که ۲۳، ۲۸ و ۳۳ روز [به ترتیب] طول می‌کشن. این سیستم مثلاً پیش‌بینی می‌کنه که وقتی در حضیض/قعر چرخه‌ی ذهنی قرار دارید، احتمال گرفتن تصمیم غلط یا قضاوت نادرست در شما بیشتره. هیچ مکانیسم بیوفیزیکی تا کنون برای چگونگی کارکرد این چرخه‌ها کشف نشده و قدرت پیش‌بینی این چرخه‌ها، تا کنون بیشتر از یک سیستم رندوم و بر پایه‌ی شانس نشون نداده. نتیجه؟ بی‌‌پایه و اساس و شبه علم. [nb]Comprehensive review of biorhythm theory.[/nb] [nb]Biological Rhythms: Implications for the Worker[/nb]


× سنگ‌درمانی[nb]Crystal therapy[/nb][nb]می‌خواستم استفاده از چنین سنگ‌هایی در قالب دست‌بند، گردن‌بند، گوشواره یا هرگونه جینگول (!) دیگه‌ای هم بنویسم. خودتون این رو هم محبّت کنید بگذارید تو لیست سیاه مغزتون.[/nb]

در این روش، ادّعا می‌شه که سنگ‌ها، قدرت درمانی دارن؛ هر چند هیچ دلیل و مدرک علمی ارائه نمی‌کنن برای این ادّعا. برای توضیح روش کسانی که به سنگ‌درمانی اعتقاد دارن، ابتدا باید مفهوم چاکرا[nb]Chakra[/nb] رو براتون توضیح بدم. چاکرا‌ها، طبق سنن هندو، گره‌های یا مراکز تجمّع «انرژی» در بدن هستن؛ چرا انرژی رو گذاشتم توی گیومه؟ چون انرژی یکی از لغات شریف و محترمیه که در ادبیات شبه علم، به هر چیزی گره‌اش می‌زنن، حال آن که تعریف کاملاً مشخصی داره و مطلقاً یک واژه‌ی انتزاعی نیست. در روش سنگ‌درمانی، سنگ‌های مختلف رو در نقاط مختلف بدن بیمار که اغلب در مجاورت و تماس با «چاکرا»هاست قرار می‌دن، یا گاهی هم سنگ‌ها رو دور بیمار می‌چینن تا یک «میدان» یا «حلقه‌»ی «انرژی» ایجاد کنن که بیمار رو «شفا» می‌ده. تا کنون هیچ پژوهش و جست‌ و جوی علمی و مستدلی، اثری از وجود «چاکرا» یا تأثیر سنگ‌ها بر درمان کسی، به دست نداده و سنگ‌درمانی، در بهترین حالت، یک دارونماست.[nb]Why unconventional medicine?[/nb] چاکرا‌ها هم به رغم ادّعاهای پیوسته‌ی طرفدارانشون و اصرار بر دزدیدن واژه‌های معتبر و معنادار از قبیل «انرژی»، «میدان انرژی» و... تا کنون توسّط هیچ ردیاب معتبری، ردیابی نشده‌‌ان و حتّی کنتور گایگر هم از پس میل برخی افراد به پافشاری بر نادانی برنمیاد خلاصه.

سنگ‌درمانی یکی از روش‌هایی که شوربختانه، به همراه جنبش‌های عصر جدید دهه‌ی شصت در آمریکا، از تاریخ باستان، یعنی جایی که بهش تعلّق داره، بیرون کشیده شد. این تصوّر که هر چیزی قدیمیه و سنّتیه، لابد خوبه چون بزرگ‌ترها حتماً یک حکمتی می‌دونستن، تصوّر بسیار بسیار اشتباه و بعضیاً خطرناکیه؛ به ویژه وقتی پای جان و سلامتی به میان میاد. نکنید این کارها رو.

× شفا[nb]Faith healing[/nb]

رُک و راست بگم. اهمیّتی نداره چند بار، از کجا، کِی، چه‌جوری، از فلان دکتر، از بهمان استاد دانشگاه و... شنیدید که شفا گرفتن حقیقت داره و واقعاً اتّفاق می‌افته. مهم نیست کدوم حرم، کدوم مسجد، کدوم کلیسا، کدوم معبد، کدوم مقبره. نمی‌خوام وارد مسائل عقیدتی بشم اینجا، و نمی‌شم. به لحاظ علمی، با تمام بررسی‌های متعدّدی که علم تا به حال انجام داده، با تمام تحقیقات بی‌شماری که به علّت روزافزون بودن این ادّعاها انجام شده، تا حالا حتّی یک مورد از «شفا» گرفتن نبوده که بشه با یک رابطه‌ی علّت و معلولی مشخّصاً ربطش داد به دعا کردن و متوسّل شدن به مقدّسات و قدّیسین و کسانی که ادّعا دارن می‌تونن شما رو شفا بدن، و دارونما[nb]Placebo[/nb] نبوده باشه. حرف و ادّعای اشخاص و نظرات «کارشناسی»شون، بدون نشون دادن تحقیقات رسمی‌ای که انجام دادن، اهمیّتی نداره و اگر هم داشته باشه، نباید توی مسئله‌ی به این حسّاسی راحت قبولش کنید. دفعه‌ی بعد که یک نفر اومدن ادّعا کرد که کسی رو می‌شناسه که [اغلب یکی از ویژگی‌های این ادّعا توی ایران لااقل، اینه که همه از یکی شنیدن و خودشون از نزدیک ندیدن] در مرحله‌ی آخر سرطان پانکراس با متاستاز به کبد و کلیه رفته فلان جا، دعا کرده و شفا گرفته، حرفش رو چشم و گوش بسته باور نکنید.

دارونما چیست؟ دارو یا روش درمانی که هیچ اثر حقیقی بر بهبودی بیمار نداره و برای فریب دادن بیمار تجویز می‌شه. گاهی بیمار، پس از مصرف دارو یا انجام روش درمانی، احساس بهبودی می‌کنه، به این احساس می‌گن اثر دارونما [Placebo effect] که انواع دلیل‌ها رو می‌تونه داشته باشه؛ از جمله این که این حس، در مورد بیماری‌های سایکوسوماتیک[nb]از چیزی که فکر کنید پیچیده‌تر و مؤثرتره این اثر.[/nb]، یا بیماری‌هایی که روحیه و امید و طرز فکر بیمار در بهبودی آثار عمومی بیماری مؤثر هستن به وجود میاد، و بیمار، اشتباهاً این بهبودی رو مدیون دارونما می‌دونه.

× آیورویدا[nb]Ayurveda [/nb]

روش سنّتی آیورویدا، یک روشه مربوط به پنج هزار سال پیش که ریشه در هند باستان داره. در این سیستم عقیدتی، عدم تعادل روحی و استرس، به عنوان دلیل بیماری فرض می‌شه. در روش درمانی، تلاش می‌شه تعادل در سیستم روح و بدن برقرار بشه. این روش درمانی هم به لحاظ علمی هیچ پایه و اساسی نداره و توسّط هیچ آزمایش علمی تا به حال تأیید نشده. [nb]Maharishi Ayur-Veda: Guru's marketing scheme promises the world eternal 'perfect health'.[/nb]

× طبیعی‌درمانی[nb]Naturopathy [/nb]

به طور کلّی این باور رادیکال که هر داروی سنتتیک و مصنوعی، «بد»اه و هر مادّه‌‌ی طبیعی، به صرف طبیعی بودن، به عنوان یک دارو، خوبه، یک باور سراسر نادرست و بسیار خطرناکه. هر مادّه‌ای، طبیعی یا سنتتیک، می‌تونه اثرات جانبی ناخوشایندی داشته باشه و این هیچ ربطی به قدرت درمانی اون مادّه نداره. در مکتب طبیعی‌درمانی، که به ویژه در «طبّ» سنتّی خیلی دیده می‌شه، گرایش بسیار افراطی وجود داره به سمت مصرف موادّ طبیعی و اغلب گیاهی، هومیوپاتی و طّب سوزنی برای درمان بیماری‌های مختلف. فلسفه‌ی طبیعی‌درمانی بر اساس عدم مصرف دارو تا حدّ امکان و عدم جراحّی بنا شده، و کسانی که به این روش می‌پردازن، معتقد به وجود یک نیروی درونی در بدن، به نام نیروی حیاتی هستن که فرایند‌های مهمّ بدن رو پیش می‌بره، و منشأ درمان بیماری‌هاست. در حالی که برخی از روش‌های درمانی که زیرمجموعه‌ی طبیعی‌درمانی قرار می‌گیرن می‌تونن برای مقابله با برخی بیماری‌ها مفید و کارآمد باشن، بسیاری از روش‌های درمانیِ دیگه، رسماً چرند و حتی خطرناک هستن. این طب، به طور کلّی، زیر مجموعه‌ی روش‌های طبّی قرار می‌گیره که در حوزه‌ی شبه علم قرار دارن، چرا که فلسفه‌ی درمانی و اغلب روش‌های درمانی در این طب، توسّط هیچ ازمایش و تست علمی، به تأیید و اثبات نرسیده. [nb]A quackery with a difference-new medical pluralism and the problem of 'dangerous practitioners' in the United Kingdom.[/nb] [nb]Naturopathy, pseudoscience, and medicine: myths and fallacies vs truth.[/nb]


× درمان با تماس[nb]Therapeutic touch [/nb]

در این روش، فرد درمان‌گر مدّعی می‌شه که با لمس کردن و حرکت دادن دستانش دور یا روی نقاط خاصی از بدن فرد بیمار، داره «میدان‌های انرژی» رو که درون و بیرون بدن فرد بیمار وجود دارن و به هم خوردن اون‌ها منجر به بروز بیماری شده، به تعادل می‌رسونه و از این طریق فرد رو شفا می‌ده. اضافه کنید به لیست سیاه که چیزی نیست جز شبه علم. [nb]Therapeutic touch for healing acute wounds[/nb]

× طبّ سوزنی[nb]Acupuncture[/nb]

پیش از این که یک عدّه هوار بکشن، بگذارید بگم که برخی پژوهش‌گران اشاره می‌کنن که طّب سوزنی، ممکنه در مورد برخی [فقط برخی] از وضعیت‌های بیماری، مفید باشه. [nb]Acupuncture and dry-needling for low back pain.[/nb] [nb]Acupuncture: Review And Analysis Of Reports On Controlled Clinical Trials[/nb] به طور کلّی، این فرضیه‌ی درمان‌گرانِ این طب که «نقاط خاصی وجود دارن که پاسخ خاص درمانی می‌دن به فرو رفتن سوزن» فرضیه‌ایه که تا به حال با هیچ آزمایش علمی تأیید نشده. تأثیرات درمانی طبّ سوزنی، در مطالعات زیادی، بیشتر از دارونما نشون نداده‌اند، هر چند که پژوهش‌گران در نظر دارن که طرّاحی آزمایش‌های نمونه و کنترل برای آزمودن طبّ سوزنی، کار سختیه، چون طبّ سوزنی یک روشه و دارو نیست. [nb]Acupuncture treatment for pain[/nb] [nb]Acupuncture--a critical analysis.[/nb]

× حجامت[nb]Cupping[/nb]

فعلاً کاری به انواعی که با زالو انجام می‌دن و ادّعاهای عجیب و غریبی که راجع به قدرت درمانی‌ش[nb]یک بار توی مطب، پوستری دیدم که هزار تا بیماری رو لیست کرده بود -حقیقتاً هزار تا- و ادّعا کرده بود حجامت این بیماری‌ها رو درمان می‌کنه. هر بیماری که فکرش رو بکنید، از ایدز تا آبله مرغان توی اون لیست پیدا می‌شد.[/nb] می‌کنن ندارم. درمان‌گران این روش معتقدن حالت بادکشی که در نواحی حجامت ایجاد می‌شه، به ازدیاد جریان خون در اون ناحیه کمک می‌کنه و منجر به شفا می‌شه. تا کنون هیچ پژوهش علمی با قطعیت خبر از تأثیر مثبت حجامت در درمان هیچ بیماری نداده و بخش اعظم پژوهش‌ها، حجامت رو به عنوان یک دارونما معرّفی می‌کنن. [nb]http://simonsingh.net/books/trick-or-treatment/[/nb] [nb]An updated review of the efficacy of cupping therapy.[/nb]


به عنوان یک گله و اظهار تأسف، دعوت می‌کنم ازتون که سری به زیر انجمن فراسرشت در همین سمپادیای خودمون بزنید تا حجم فلج‌کننده و قابل‌توجّهی از شبه‌ علم رو ببینید که کافیه تا تن بنیان‌گذاران علم و روش علمی رو در گور بلرزونه.

 

[Lorca]

بیاین جدّی باشیم: مصادیق شبه علم؛ قسمت سوّم.

شبه علم، از این نوعی‌ش که توی این پُست اشاره خواهم کرد، حتّی وقتی به نظر بدیهی میاد، حتّی وقتی به نظر بی‌اهمیّت و بی‌آزار میاد، صرفاً مثل جوک بی‌مزه‌ای که توش به دسته‌ی خاصّی از مردم توهین شده، چون سطحی و چرنده، چون فرستنده‌ش آدم خاصّی نیست و خیال می‌کنید کسی بهش توجّه نخواهد کرد، از کنارش رد می‌شید. امّا این کار رو نکنید. قبح پذیرش افکار و نظریات بدون دلیل و مدرک منطقی، حتّی اگر بارها و بارها شکسته بشه، باز هم کمه. شاید آدم‌ها اجازه‌ داشته باشن هر جوری که می‌خوان فکر کنن، امّا این که هر جوری که می‌خواین فکر کنین، درست نیست. و از اون مهم‌تر [توی این تاپیک و این زیرانجمن به ویژه] به هیچکس اجازه ندید حرف دهن علم بگذاره.



× حسّ ششم یا دریافت‌های فراحسّی[nb]Sixth-Sense or Extra Sensory Perception (ESP)[/nb]

درصد بسیار بالایی از جامعه، به وجود چنین پدیده‌ای اعتقاد دارن؛ این در حالیه که هیچ‌یک از نمودهای چنین پدیده‌ای، در هر قالبی [تله‌پاتی، پیش‌گویی، کف‌بینی، رؤیای صادقه، ارتباط با مردگان و ارواح و...] تا کنون با آزمایش‌های علمی تأیید نشدن و تا به حال آزمایش‌های علمی معتبر و تکرارپذیر در تلاش برای تأیید هر یک از این پدیده‌ها، به رد شدن‌شون انجامیده. [nb]Cordón, Luis A. (2005). Popular psychology: an encyclopedia. Westport, Conn: Greenwood Press. p. 182. "The essential problem is that a large portion of the scientific community, including most research psychologists, regards parapsychology as a pseudoscience, due largely to its failure to move beyond null results in the way science usually does. Ordinarily, when experimental evidence fails repeatedly to support a hypothesis, that hypothesis is abandoned. Within parapsychology, however, more than a century of experimentation has failed even to conclusively demonstrate the mere existence of paranormal phenomenon, yet parapsychologists continue to pursue that elusive goal."[/nb] [nb]Colman, Andrew M. (1988). Facts, Fallacies and Frauds in Psychology. Unwin Hyman. pp. 175–180. [/nb] [nb]Galak, J., LeBoeuf, R. A., Nelson, L. D., & Simmons, J. P. (2012). Correcting the past: Failures to replicate psi. Journal of Personality and Social Psychology 103: 933-948[/nb] [nb]Terence Hines. (2003). Pseudoscience and the Paranormal. Prometheus Books. p. 144. "It is important to realize that, in one hundred years of parapsychological investigations, there has never been a single adequate demonstration of the reality of any psi phenomenon.""[/nb] [nb]Robert Cogan. (1998). Critical Thinking: Step by Step. University Press of America. p. 227. "When an experiment can't be repeated and get the same result, this tends to show that the result was due to some error in experimental procedure, rather than some real causal process. ESP experiments simply have not turned up any repeatable paranormal phenomena."[/nb] [nb]Simon Hoggart, Mike Hutchinson. (1995). Bizarre Beliefs. Richard Cohen Books. p. 145. "The trouble is that the history of research into psi is littered with failed experiments, ambiguous experiments, and experiments which are claimed as great successes but are quickly rejected by conventional scientists. There has also been some spectacular cheating."[/nb] [nb]Mario Bunge. (1987). Why Parapsychology Cannot Become a Science. Behavioral and Brain Sciences 10: 576-577.[/nb] [nb]Mario Bunge. (1983). Treatise on Basic Philosophy: Volume 6: Epistemology & Methodology II: Understanding the World. Springer. pp. 225-226.[/nb] [nb]Sensory cues invalidate remote viewing experiments[/nb]

یک تیم متشکّل از پژوهش‌گرانی که توسّط انجمن ملّی پژوهش ایالات متّحده [nb]United States National Research Council[/nb] برای بررّسی و مطالعه‌ی ادّعاهای فراطبیعی تعیین شده بودند، در بیانیه‌ای عنوان کردند: «با وجود ضبط پژوهش‌های علمی بر روی این مسئله به مدّت ۱۳۰ سال، کمیته‌ی ما نتوانست هیچ توجیه علمی برای وجود پدیده‌هایی که تحت عنوان دریافت فراحسّی، تله‌پاتی و تقدّم ذهن بر ماده از آن‌ها یاد می‌شود، پیدا کند... ارزش‌یابی حجم وسیعی از بهترین مدارک و شواهد موجود نتوانست ادّعای مربوط به وجود این پدیده‌ها را تأیید کند.»

تا زمانی که پژوهشی روشن، دقیق و تکرارپذیر، وجود این پدیده‌ها رو به لحاظ علمی تأیید نکنه، این پدیده‌ها در لیست شبه علم باقی خواهند موند.


× پایان جهان در سال ۲۰۱۲

این باور که قراره وقایع فاجعه‌بار و بلایایی طبیعی در پایان سال ۲۰۱۲ میلادی اتّفاق بیافته. شاید خیلی‌هاتون در جریان باشید، همه‌جای اینترنت می‌شد در این باره مطلب دید. پیشنهاد این رویداد بر اساس تقویم قبایل بومی آمریکای باستان داده شد؛ تقویمی که بر اساس تطابق با تقویم میلادی، در پایان سال ۲۰۱۲، به پایان می‌رسید. خلاصه پیش‌بینی‌های عجیب و غریب شد مبنی بر رخ دادن قیامت؛ از جمله مکانیسم‌ها هم «طوفان خورشیدی»، «چرخش قطبی» و برخورد انواع شهاب‌سنگ‌ها و سیّارات با زمین بود. ولی خُب، اواخر مِی ۲۰۱۵ هستیم و هنوز هم این توپِ خاکی داره می‌چرخه :‌]


× ادّعاهای اریک فون دانیکن مبنی بر وجود موجودات فضایی باستانی

اریک فون دانیکن[nb] Erich von Däniken[/nb] یکی از آدم‌هائیه که تقریباً تمام عمرش رو صرف نشر و تبلیغ شبه علم کرده، و اگر دست من بود، خود این آدم رو می‌نشوندم سردر این تاپیک تا نیازی به این همه قلم‌فرسایی نباشه. نمی‌شه ولی.

فون دانیکن در کتاب مشهورش، «ارّابه‌ی خدایان»، که در نسخ بسیار بالا و از زمان قدیم در ایران بارها چاپ و ترجمه شده [بیاین به این هم فکر کنیم فقط چند لحظه] این ادّعا رو مطرح کرد که در زمان تمدّن‌های باستانی، فضانوردان به زمین سفر کردن، و به پیشرفت و گسترش این تمدّن‌ها، کمک شایانی کردن. همون‌طور که توی پست اوّلم در این تاپیک گفتم، برای چنین ادّعایی حتی یک خط مدرک قابل قبول وجود نداشته، و نداره [nb]http://www.astrosociety.org/edu/resources/pseudobib04.html#8Ancient Astronauts and Erich Von Daniken[/nb]



× طالع‌بینی

[قبلاً حرف زدیم]


× باور‌های امروزی مبنی بر مسطّح بودن زمین

پیروان «انجمن زمین مسطّح[nb]Flat Earth Society[/nb]» اعتقاد دارن که زمین، یک کُره نیست، بلکه یک دیسک یا صفحه‌ است که شتاب رو به بالا داره، و به همین دلیل، توهّم جاذبه به وجود میاد. خود این انجمن، ادّعا داره که اساس این تفکّر با توجّه به انجیل به وجود اومده [من نمی‌تونم این ادّعا رو رد/تأیید کنم از روی انجیل]. این افراد، شواهد و مدارک محکمی از قبیل عکس‌هایی که از کُره‌ی زمین از فضا گرفته شده، باور نمی‌کنن.


× تئوری‌های توطئه مبنی بر دروغین بودن برنامه‌ی آپولو

اگرچه ادّعاهای مبنی بر دروغین بودن برنامه‌ی آپولو و نشستن انسان بر ماه، در بهترین حالت، صرفاً تئوری توطئه هستن، بخشی از این ادّعاها که به فرضیات علمی آویزون می‌شن تا ادّعا رو تأیید کنن، شبه علم به حساب میان. [nb]The "Great Moon Hoax": Did Astronauts Land on the Moon?[/nb] [nb]The Moon Landing Hoax[/nb]


× مثلّث برمودا

تا کنون هیچ شواهد و مدارک علمی مبنی بر وجود یک ناحیه‌‌ی غیرطبیعی بین سه نقطه‌ی برمودا، پورتوریکو و فلوریدا در اقیانوس اطلس، یافت و ارائه نشده.


× دوایر مزرعه[nb]Crop circles[/nb]

اشکال هندسی که در مزرعه‌ها، با له کردن گیاهان به وجود میاد و عدّه‌ای علاقه دارن این مسئله رو به موجودات فضایی یا اثراتی که از خودشون می‌گذارن ارتباط بدن. تا کنون هیچ مدرکی در این باره ارائه نشده.



× «شعور» آب

این عقیده که آب، «شعور» داره و نسبت به اسامی و آهنگ‌ها واکنش نشون می‌ده به قدری عجیب و غریب و بی‌پایه و اساسه که شما فقط گسترش موضعی ازش می‌بینید؛ برای مثال توی ایران، به علّت وجود افرادی [هر چند کم شمار] که با شدّت و حدّت عجیبی دوست دارن به پخش کردن این تیپ باورها بپردازن، این ایده‌ها به گوش آدم می‌خوره. لازم به ذکر نیست که این ایده هم هرگز با یک آزمایش معتبر تا کنون تأیید نشده، و رد کردنش هم ابزار خاصّی نمی‌طلبه؛ فقط یک میکروسکوپ قوی لازم دارین و منطق :‌]

 

[Weeping Angel]

پاسخ : شبه علم

خو فرد بعدی که می خوام معرفی کنم رو قطعا حداقل یک بار قیافش رو دیدید.
Giorgio A. Tsoukalos

این فرد از مدافعان سرسخت نظریه هایی است که در اون ها موجودات فضایی با تمدن های باستانی ارتباط داشته اند. این فرد در حال حاضر مدیریت مرکز A.A.S. R.A.—Archaeology, Astronautics and SETI Research Association رو بر عهده داره که خود این مرکز هم توسط اریک فون دانیکن (نویسنده ارابه خدایان که در پست بالا راجع بهش توضیحات مختصری توسط نیلوفر داده شد) تاسیس شده و فکر کنم هدف این مرکز هم کاملا قابل حدس باشه. [nb] http://en.wikipedia.org/wiki/Giorgio_A._Tsoukalos [/nb]
این فرد تهیه کننده برنامه هایی نظیر "در جست و جوی موجودات فضایی" در شبکه هیستوری و "موجودات فضایی باستانی" بوده است و در برنامه های شبکه های مختلف تلوزیونی به که بعضا به ظاهر کاملا علمی به نظر میان نیز حضور داشته است. [nb] The Travel Channel, The History Channel, the Sci-Fi Channel, the National Geographic Channel [/nb]
حالا یه نگاهی داشته باشیم به مدرک تحصیلی ایشون و امیدوار باشیم لااقل به ستاره شناسی یا باستان شناسی یا یه چیز هایی مشابه این برسیم ولی خو امید واهی نباید داشت چون مدرک این فرد در زمینه " اطلاعات ورزشی و ارتباطات" است یه زمانی هم در حوزه بدنسازی ایشون کار می کردن [nb] http://www.ithaca.edu/icq/2004v2/alum/alumi3.htm [/nb]
این فرد عملا این قدر چرت و پرت گفته که عملا تبدیل به جوک محافل مختلف شده و انواع مختلف Meme ها ازش ساخته شده با وجود این باز هم باید نگران بود چون هنوز افراد زیادی وجود دارند که این خزعبلات رو باور می کنند. و توجه داشته باشید که چه تریبون بزرگی دست همچین آدمایی هست.
توی یه سایت سوال جالبی راجع به این فرد پرسیده شده و اونم اینکه " آیا این فرد یه موجود فضایی ه که با لباس مخفی به زمین اومده یا نه؟" و جواب دهندگان ادله ی جالبی برای تایید این موضوع آوردن که خوندنش خالی از لطف نیست (جهت شادی روح و روان) [nb] http://www.quora.com/Is-Giorgio-Tsoukalos-really-an-ancient-alien-disguised-as-a-huckster-with-a-funny-hairdo [/nb]

این هم یه سری از سخنان گهربار ایشون :

آتلانتیک غرق نشده بلکه به بالا کشیده شده

موجودات فضایی برای سیاره اصلیشون نیاز به طلا ی زمین داشتن

ما هیبرید انسان/موجود فضایی هستیم

 

[Lorca]

پاسخ : شبه علم

تاپیک برای گفت‌وگو و سؤال باز می‌شه :]

 

[venusi]

پاسخ : شبه علم

خو فرد بعدی که می خوام معرفی کنم رو قطعا حداقل یک بار قیافش رو دیدید.
Giorgio A. Tsoukalos

این فرد از مدافعان سرسخت نظریه هایی است که در اون ها موجودات فضایی با تمدن های باستانی ارتباط داشته اند. این فرد در حال حاضر مدیریت مرکز A.A.S. R.A.—Archaeology, Astronautics and SETI Research Association رو بر عهده داره که خود این مرکز هم توسط اریک فون دانیکن (نویسنده ارابه خدایان که در پست بالا راجع بهش توضیحات مختصری توسط نیلوفر داده شد) تاسیس شده و فکر کنم هدف این مرکز هم کاملا قابل حدس باشه. [nb] http://en.wikipedia.org/wiki/Giorgio_A._Tsoukalos [/nb]
این فرد تهیه کننده برنامه هایی نظیر "در جست و جوی موجودات فضایی" در شبکه هیستوری و "موجودات فضایی باستانی" بوده است و در برنامه های شبکه های مختلف تلوزیونی به که بعضا به ظاهر کاملا علمی به نظر میان نیز حضور داشته است. [nb] The Travel Channel, The History Channel, the Sci-Fi Channel, the National Geographic Channel [/nb]
حالا یه نگاهی داشته باشیم به مدرک تحصیلی ایشون و امیدوار باشیم لااقل به ستاره شناسی یا باستان شناسی یا یه چیز هایی مشابه این برسیم ولی خو امید واهی نباید داشت چون مدرک این فرد در زمینه " اطلاعات ورزشی و ارتباطات" است یه زمانی هم در حوزه بدنسازی ایشون کار می کردن [nb] http://www.ithaca.edu/icq/2004v2/alum/alumi3.htm [/nb]
این فرد عملا این قدر چرت و پرت گفته که عملا تبدیل به جوک محافل مختلف شده و انواع مختلف Meme ها ازش ساخته شده با وجود این باز هم باید نگران بود چون هنوز افراد زیادی وجود دارند که این خزعبلات رو باور می کنند. و توجه داشته باشید که چه تریبون بزرگی دست همچین آدمایی هست.
توی یه سایت سوال جالبی راجع به این فرد پرسیده شده و اونم اینکه " آیا این فرد یه موجود فضایی ه که با لباس مخفی به زمین اومده یا نه؟" و جواب دهندگان ادله ی جالبی برای تایید این موضوع آوردن که خوندنش خالی از لطف نیست (جهت شادی روح و روان) [nb] http://www.quora.com/Is-Giorgio-Tsoukalos-really-an-ancient-alien-disguised-as-a-huckster-with-a-funny-hairdo [/nb]

این هم یه سری از سخنان گهربار ایشون :

آتلانتیک غرق نشده بلکه به بالا کشیده شده

موجودات فضایی برای سیاره اصلیشون نیاز به طلا ی زمین داشتن

ما هیبرید انسان/موجود فضایی هستیم

من ایشونو کامل نمیشناسم.اما گاها دلایلی میارن ک اونقدرام بی منطق نیس.شمادلیلی منطقی دارین برای نقض ایشون...
اگ بخواییم ب محافل علمی توجه کنیم تقریبا هر محفلی توسط یکی دگ حرفاش نقض شده

 

[Ali Kh]

پاسخ : شبه علم

من ایشونو کامل نمیشناسم.اما گاها دلایلی میارن ک اونقدرام بی منطق نیس.شمادلیلی منطقی دارین برای نقض ایشون...
اگ بخواییم ب محافل علمی توجه کنیم تقریبا هر محفلی توسط یکی دگ حرفاش نقض شده

میشه چند تا از این دلایل منطقی رو اینجا ذکر بفرمایید.
محافل علمی ( تاکید میکنم علمی )، کم پیش اومده که حرف همدیگه رو نقض کنند.بیشتر سعی می کنند نظریات همدیگه رو بررسی کنند و ارتقا بدهند.
بعد اینکه محافل علمی دقیقا یعنی چی؟در علم مثل سیاست و اجتماع چند دستگی به اون صورت وجود نداره.هر فرضیه ای یا نظریه ای که ارائه میشه ، دانشمندان از نقاط مختلف با هر تفکری بدون پیش داوری اون نظریه یا فرضیه رو بررسی می کنند و نتایج بررسی ها رو اعلام می کنند.و اختلافات ریشه ای در علم وجود نداره که بخواد بدین صورت باشه که هر محفل علمی( به قول شما )نتایج بررسی های دیگه رو قبول نداشته باشه.

 

[Lorca]

پاسخ : شبه علم

من ایشونو کامل نمیشناسم.اما گاها دلایلی میارن ک اونقدرام بی منطق نیس.شمادلیلی منطقی دارین برای نقض ایشون...
اگ بخواییم ب محافل علمی توجه کنیم تقریبا هر محفلی توسط یکی دگ حرفاش نقض شده

در تاپیک مربوط به تعریف علم، ترمینولوژی علم روش بحث شده؛ امّا اینجا به همین اکتفا می‌کنم که بگم در علم، «محفل» و «مکتب» وجود نداره :‌)

در علم، تئوری داده می‌شه برای توجیه پدیده‌ها، و بر اساس اون‌ها مدل تدوین می‌شه؛ در طول زمان، شواهد و مدارکی پیدا می‌شن که همیشه به تصحیح و کامل‌تر شدن مدل‌ها می‌انجامن. یک تئوری، مثل یک ماشین از اجزای مختلفی ساخته شده که گاهی، با نقض یکی از اجزا، اون جزء به یک جزء صحیح تغییر می‌کنه، امّا کل ماشین از هم فرونمی‌پاشه. تمام جامعه‌ی علمی در طول زمان، با موفّق بیرون اومدن تئوری‌‌ها از بوته‌ی آزمایش و روش علمی، تئوری رو قبول می‌کنن و این مسئله، ربطی به عقاید و میل شخصی و غیره نداره و تناقضی هم در کار نیست.

 

[Zed]

پاسخ : شبه علم

من دو تا سوال داشتم[nb]اگه قبلاً بحث شده یا تکراری هست یا حتّی جاش این جا نیست لطفاً راهنماییم کنید برم همون جا بخونم[/nb]
1- اگر علم یه چیزی رو نتونه ثابت بکنه اون چیز غلطه؟
2- آیا با پیشرفت علم امکان داره بتونه به درستی بعضی از این شبه علم ها برسه؟(قبول دارم که بعضی‌هاش واقعاً احمقانه است ولی پذیرفتن بعضی هاش هم ساده نیست)

 

[Lorca]

پاسخ : شبه علم

من دو تا سوال داشتم[nb]اگه قبلاً بحث شده یا تکراری هست یا حتّی جاش این جا نیست لطفاً راهنماییم کنید برم همون جا بخونم[/nb]
1- اگر علم یه چیزی رو نتونه ثابت بکنه اون چیز غلطه؟
2- آیا با پیشرفت علم امکان داره بتونه به درستی بعضی از این شبه علم ها برسه؟(قبول دارم که بعضی‌هاش واقعاً احمقانه است ولی پذیرفتن بعضی هاش هم ساده نیست)

نه همین‌جاست جاش :‌)

۱. خیر؛ امّا مسئله این‌جاست که همواره در شبه علم، دستاویر مفاهیم و مبانی علمی می‌شن برای ادّعاهای واهی. این ادّعاها، اغلب آزمایش‌پذیر هستن، آزمایش می‌شن، و رد می‌شن. اینجاست که اون چیز، غلطه. کماکان دیده می‌شه که البته پافشاری می‌کنن مبلّغین این ایده‌ها و حتّی می‌گن مشکل مثلاً از دقّت آزمایش‌ها و دستگاه‌ها و غیره‌ست... وقتی بحث سر انرژی درمانیه، اون انرژی، طبق تعریفی که از انرژی و روش ردیابی‌ش هست [در علم]، باید بتونه توی آزمایش‌های دقیق علمی ردیابی بشه؛ وقتی نشد، کار تمومه. مسئله این‌جاست که اگر این مدّعیان بپذیرن که از علم مایه نذارن، دانشمندان شاکی نمی‌شن. اگر بپذیرن حرف‌هاشون صرفاً ادّعاست، اثباتی براش در کار نیست و دیگران هم باید صرفاً حرفاشون رو بپذیرن، کسی شاکی نمی‌شه.

۲. بسیار بعیده امّا غیرممکن نیست؛ تمام مواردی که اینجا مثال زدم تا حالا صدها بار آزمایش شدن و مسئله عقب موندن علم نیست، مسئله نادرست بودن ادّعاست. کماکان این عقاید وجود دارن و با گذر زمان، همیشه پژوهشگرانی هستند که باز هم این ادّعاها رو آزمایش کنند و باز هم ثابت کنن که این ادّعا، هیچ پایه و اساس علمی نداره؛ حالا اگر پایه و اساسش توی چیزی به جز علمه، دیگه داستانش جداست.

× بعد نوشت: یک چیز دیگه؛ فراموش نکنید که بار اثبات، روی دوش کسی‌ است که ادّعایی رو مطرح می‌کنه؛ در شبه علم، همیشه اصل و اساس ادّعاها، یا تجربیات شخصی [و طبعاً غیرقابل استناد] هستن، یا مدارک و شواهدی که به غلط تفسیر می‌شن تا مصادره به مطلوب بشن. شما می‌تونید انتخاب کنید که چیزی رو بدون اثبات بپذیرید؛ امّا شبه علم، خودش از اثبات خودش عاجزه و از ایستادگی در برابر شواهد و مدارکی که علم ارائه می‌کنه نیز.

 

[RREEZZAA]

پاسخ : شبه علم

تگ شبه علم وبسایت گمانه (ستاد مبارزه با چرندیات) هم مفید هست خیلی.

شبه علم

بعضی مطالب این سایت واقعا خوب بود
اما بعضی دیگش فقط انکار حقیقت بود
درکل انگار نویسندش با منظور خاصی داره مینویسه
من که فکر نکم دلش برا علم سوخته باشه...!
در عوض منم یه سایت دیگه معرفی میکنم:
http://shayeaat.ir/

 

[Lorca]

پاسخ : شبه علم

بعضی مطالب این سایت واقعا خوب بود
اما بعضی دیگش فقط انکار حقیقت بود
درکل انگار نویسندش با منظور خاصی داره مینویسه
من که فکر نکم دلش برا علم سوخته باشه...!
در عوض منم یه سایت دیگه معرفی میکنم:
http://shayeaat.ir/

اینجا انجمن مباحث علمیه. محتوای سایتی که معرّفی کردید هیچ ارتباطی با علم نداره و استنادی هم به منابع معتبر علمی درش دیده نمی‌شه. لطفاً از معرّفی کردن وب‌سایت‌های بی‌ارتباط با علم در این بخش از انجمن، خودداری کنید.

 

[Ali Kh]

خطرات شبه علم در طب و پیشنهادات درمانی

شبه علم به بیان ساده به مجموعه آزمایش‌ها، نظریه‌ها، و یا باورهایی گفته می‌شود که ممکن است از دور شبیه به موضوعات علمی دیده شوند. اما با کمی دقت می توان دریافت که منبع ادعاهای شبه علمی صرفاً نقل قول های سینه به سینه یا تجربیات شخصی افراد است نه روش علمی مبتنی بر آزمون های مستقل و تکرارپذیر تجربی.
موضوعات شبه علم هر چیزی می تواند باشد. از اخبار مربوط به بشقاب پرنده‌ها گرفته تا طالع بینی و انرژی‌درمانی. شبه علم گاهی پا در گلیم پزشکی و درمان دراز می کند و اینجاست که زنگ خطر به صدا در می آید این زیاده خواهی می تواند به قیمت تهدید سلامت و جان افراد جامعه تمام شود. روش های پزشکی شیادانه از انرژی درمانی گرفته تا درمان های معنوی، از درمان با حلقه های شعور کیهانی گرفته تا هومیوپاتی و تجویز لیموترش به جای شیمی درمانی در درمان سرطان، اصطلاحاً “پزشکی جایگزین” یا نامتعارف نامیده می شوند. آنچه که خطرات شبه علم در طب و پیشنهادات درمانی شبه علمی را پررنگ می کند ، به دام انداختن بیماران ناامید در شرایط سخت بیماری است. برای نمونه ممکن است بیمارانی که از روش های درمانی پزشکی خسته و مستاصل شده اند به هر ترتیب بخواهند شانس خود را در بهره گیری از این روش ها نیز بیازمایند. اینجاست که فرد دوره های درمانی و داروهای معمول را متوقف کرده و ناخواسته سلامت و جان خود را درمعرض تهدید قرار می دهد. بعنوان مثال پیشنهاد شبه علمی زیر را در نظر بگیرید که عیناً و بی کم و کاست در یکی از تبلیغات شبه علم نشریات زرد نوشته شده است:لیمو ترش محصولی معجزه گر در نابودی سلول‌های سرطانی است ، و ۱۰۰۰۰ بار قویتر از شیمی درمانی عمل می کند.در حقیقت ممکن است یک یا چند نفر ضمن مصرف لیموترش بر سرطان غلبه کرده باشند اما شبه علم به شما نمی گوید که این بهبودی ممکن است کمترین ارتباطی به مصرف لیموترش نداشته باشد. فیزیولوژی بدن انسان بسیار پیچیده است و نتیجه گیری دربارهء اینکه چه چیزی در بدن باعث چه چیزی میشود به سادگی تعیین علت روشن نشدن موتور خودرو نیست. بیماری ها در بسیاری موارد بدون دریافت هیچ کمکی ناپدید می شوند. به علاوه علائم بیماری، حتی انواع جدی و حاد ، می توانند روز به روز به شدت تغییر کنند و دوره هایی دچار افت و بهبودی شوند. برخی بیماری های مزمن مانند آرتریت روماتویید یا MS می تواند دستخوش تخفیف خودبخودی شوند و نشانه ها و علائم بیماری MS می تواند برای سالها ناپدید شود. حتی روند سرطان نیز متغیر است. یک بیمار سرطانی شاید تا چند ماه بیشتر دوام نیاورد و بیمار دیگری با همان نوع سرطان ممکن است سالها زنده بماند یا بهبودی پیدا کند. به دلیل همین تغییرپذیری است که پیش بینی پزشکان برای زنده ماندن یک بیمار خاص غالباً اشتباه از آب در می آید. وقتی بیمار بر خلاف پیش بینی پزشک زنده می ماند مردم گاهی برای هر نوع درمان نامتعارف و شبه علمی که وی طی آن مدت دریافت کرده است اعتبار قائل می شوند. ضمن اینکه یکی از پیچیده ترین پاسخ های فیزیولوژیک بدن انسان با نام اثر پلاسبو Placebo را نیز نباید نادیده گرفت. طبق آمار در بسیاری از بیماری ها بیش از یک سوم بیماران حتی وقتی به آنها درمانی بی اثر یا ساختگی داده می شود احساس بهبودی می کنند

عرفان کسرایی
پژوهشگر مطالعات علم دانشگاه کاسل آلمان
http://daanestanihaa.ir/?p=2483