آیا علم میتواند به تمام سوال های بشر جواب دهد؟

[Infinite Infinity]

سلام
بین همه ماها علم یه جایگاه ویژه ای داره و حتی اکثر ماها، استدلال های علمی رو برتر از استدلال های دینی میدونیم و اعتماد ویژه ای به علم داریم.

خب چنتا سوال مطرح میشه:
۱. چه چیزی علم داره که باعث میشه اینقدر بهش اعتبار نسبت بدیم؟
۲. وظیفه ی علم چیه و تا کجا میتونه پیش بره؟
۳. آیا علم در هر مسایلی میتونه نظر بده؟ مثل مسایل اخلاقی یا دینی.
۴. چی باعث میشه که بعضی ها به به علم اعتبار بیشتری نسبت به باور های شخصی بدن؟
۵. پایه علم چیه؟
۶. چقدر به علم میتونیم اعتماد داشته باشیم؟


+میشه همین سوال هارو در مورد منطق هم پرسید!

 

[stanly1]

1.چون طبق منطق(تئوری) و تجربه پیش میره.
2.کشف حقیققت و دلایل پدیده ها...تا هرجا که ریاضیات و تجربه(مشاهده) باهم پیش برن!
3.بله! چون همه چیز بهش(خصوصا علم فیزیک) مربوط میشه.
4.چون علم با ازمایشات معتبر مختلف تایید شده اما باورهای شخصی معمولا اینطور نیستن.
5.همون جواب 1!
6.ممکنه غلط هم بااشه! ولی قابل اعتمادترین ابزاریه که تو همه موارد داریم!

+اما جواب ها یکی نمیشن!

هرجا نا مفهوم بود بگید تا توضیح بدم.

 

[nothingness]

این سوال هایی که شما اینجا پرسیدید هر کدوم گستره وسیعی از مطالب و دلایل رو پوشش میده که جواب همین سوالا موجب بوجود اومدن بحثی طولانی در فلسفه غرب شده .تازه مرز بندی علم با منطق هم هم دچار اختلافاتی هستش.فکر نکنم اصلا جواب کوتاه و دقیقی برای این سوال وجود داشته باشه که بخواد در اینجا مطرح بشه .مثلا شما میتونید نگاهی به کتاب نقد عقل محض از کانت بندازید که تقریبا مطرح ترین کتاب فلسفه غرب در مورد منطق هستش و در اونجا به تفاوت علم و منطق محض و محدودیت های هر دو پرداخته شده.البته کتاب بیشتر راجع به منطق هستش تا فلسفه علم.
البته به گفته راسل چون علم بهتر از دین یا هر ابزاری دیگه ای که بشر داره تونسته به نیاز های بشر پاسخ بده ،قابل اعتماد ترین وسیله برای اعتماد کردن هستش.نه اینکه لزوما همیشه درست باشه.

 

[Infinite Infinity]

.چون طبق منطق(تئوری) و تجربه پیش میره

این جوابات دقیقا شبیه اینه که یکی بیاد از من بپرسه چرا موز دوس داری و من بگم چون موزه

منظور از حقیقت چیه؟ آیا حقیقت فهمیدن قوانین جهانه برای پیشبینی وقایع آینده؟

چه چیزی باعث میشه که فک کنی قابل اعتماد ترینه!؟ من هم میتونم بگم با توجه به اینکه علم کلی تغییر کرده و حتی بعضی وقتا اصولش کاملا وارونه شده در تاریخ، منبع قابل اعتمادی نیست و تنها منبع قابل اعتماد دین هست و ناسازگاری هایی هم که با علم شاید داشته باشه بخاطر دین نیست بلکه بخاطر این هست که علممون ناقصه،

چرا ریاضیات و تجربه قابل اعتماده؟ آیا تجربه یا مشاهده هرکس در هر عصر از زندگی خودش یکسان هست که داری میگی بر اساس مشاهدس؟ بر اساس مشاهده و تجربه کی ؟ یک دانشمند ۵۰ ساله فیزیک یا یک بچه ی ۳ ساله؟

 

[Infinite Infinity]

البته به گفته راسل چون علم بهتر از دین یا هر ابزاری دیگه ای که بشر داره تونسته به نیاز های بشر پاسخ بده ،قابل اعتماد ترین وسیله برای اعتماد کردن هستش.نه اینکه لزوما همیشه درست باشه.

پس شما میگی چون علم توانسته به نیاز های بشر جواب بده، خوب و قابل اعتماده. پس درستی هم مهم نیست.
ایا واقعا به نیاز های بشر جواب داده؟ این میزان جواب دادن رو چجوری و با چه ابزاری میسنجی؟ حس میکنم یه دور ایجاد شه!
نیاز بشر کشف امواج گرانشی یا مشاهده پدیده های کوانتومی هست؟ یک سری به کوچه و خیابون بزنیم به نظرم تعریفمون از نیاز های بشر عوض شه!
و اینکه از کجا معلوم که علم بتونه در اینده نیاز های بشر رو جواب بده؟!
حتی اینطور که معلومه علم داره نیاز های بشر رو بیشتر میکنه حتی! مثلا ۲۰۰ سال پیش کسی لازم ندلشت کامپیوتر داشته باشه ولی الان واقعا تبدیل به نیاز شده!

 

[stanly1]

این جوابات دقیقا شبیه اینه که یکی بیاد از من بپرسه چرا موز دوس داری و من بگم چون موزه

منظور از حقیقت چیه؟ آیا حقیقت فهمیدن قوانین جهانه برای پیشبینی وقایع آینده؟

چه چیزی باعث میشه که فک کنی قابل اعتماد ترینه!؟ من هم میتونم بگم با توجه به اینکه علم کلی تغییر کرده و حتی بعضی وقتا اصولش کاملا وارونه شده در تاریخ، منبع قابل اعتمادی نیست و تنها منبع قابل اعتماد دین هست و ناسازگاری هایی هم که با علم شاید داشته باشه بخاطر دین نیست بلکه بخاطر این هست که علممون ناقصه،

چرا ریاضیات و تجربه قابل اعتماده؟ آیا تجربه یا مشاهده هرکس در هر عصر از زندگی خودش یکسان هست که داری میگی بر اساس مشاهدس؟ بر اساس مشاهده و تجربه کی ؟ یک دانشمند ۵۰ ساله فیزیک یا یک بچه ی ۳ ساله؟

حقیقت اون چیزیه که وجود داره(البته بهتر بود بگم واقعیت)که علم فعلا بهترین راه برای رسیدن به اونه.ضمنا متوجه نمیشم ربطش با مثال موز چیه
به این دلیل قابل اعتماده چون کار کرده! اما دین هرگز اینطور نیست و شما باید برای حرف ناسازگاری هایی هم که با علم شاید داشته باشه بخاطر دین نیست بلکه بخاطر این هست که علممون ناقصه دلیل بیارید که چرا دین رو درست فرض کردید؟ تغییرات علم دلیل بر اشکال روش علمی نیست اما دین پایه درستی نداره و طبق ایمان کورکورانست!

بازم چون کار کرده و تو طبیعت جواب داده.شاید حتی بتونیم مثل دکارت فرض کنیم که همه جهان فریب یک شیطانه! اما تا زمانی که برای این حرف دلیل نباشه،نیازی نیست به دلایلمون درباره اینکه مثلا f=ma شک کنیم! ....بله یکسانه!شما هروقت یک جسمی رو رو زمین رها کنید میفته چون گرانش قانونی نیست که با زمان تغییر کنه!

 

[maziar]

پس شما میگی چون علم توانسته به نیاز های بشر جواب بده، خوب و قابل اعتماده. پس درستی هم مهم نیست.
ایا واقعا به نیاز های بشر جواب داده؟ این میزان جواب دادن رو چجوری و با چه ابزاری میسنجی؟ حس میکنم یه دور ایجاد شه!
نیاز بشر کشف امواج گرانشی یا مشاهده پدیده های کوانتومی هست؟ یک سری به کوچه و خیابون بزنیم به نظرم تعریفمون از نیاز های بشر عوض شه!
و اینکه از کجا معلوم که علم بتونه در اینده نیاز های بشر رو جواب بده؟!
حتی اینطور که معلومه علم داره نیاز های بشر رو بیشتر میکنه حتی! مثلا ۲۰۰ سال پیش کسی لازم ندلشت کامپیوتر داشته باشه ولی الان واقعا تبدیل به نیاز شده!

علم تفاوتی با دین داره، در علم اشتباه داشتن یا ندونستن ایراد محسوب میشه، یک معما میشه برای دوباره حل کردن، برای جواب بهتر و کامل تر پیدا کردن.
برعکس دین که خودش رو مبرا از هر گونه اشتباه یا نقصی میدونه.

به عنوان مثال اینکه ما شاید حیات به چه شکل به وجود اومده و صرفا براش یک سری ایده ها داشته باشیم و ندونیم کدوم درست تر هست، خیلی بهتر از اینه که صرفا بپذیریم چیزی که هیچ اثباتی براش نیست.

تفاوت علم و دین همینه. علم تغییر کرده، ولی این تغییر در مسیر پیشرفت بوده. ما امروز جهان اطرافمون رو خیلی بهتر از ۱۰۰ سال پیش میتونیم توضیح بدیم. و ۱۰ سال بعد بهتر از الان!

علم بر حسب ازمایش های دقیق و بررسی شده موضوعات اطراف رو اندازه گیری و بررسی میکنه، این باعث میشه تا ما نسبت به نتایجمون مطمین باشیم. ولی دین در مقابل گفته هاش هیچ منبع یا عددی برای بررسی ارایه نمیکنه.

You see, one thing is, I can live with doubt, and uncertainty, and not knowing. I think its much more interesting to live not knowing than to have answers which might be wrong. I have approximate answers and possible beliefs and different degrees of certainty about different things. But Im not absolutely sure of anything, and there are many things I dont know anything about, such as whether it means anything to ask why were here, and what the question might mean. I might think about it a little bit; if I cant figure it out, then I go onto something else. But I dont have to know an answer. I dont feel frightened by not knowing things, by being lost in the mysterious universe without having any purpose, which is the way it really is, as far as I can tell — possibly. It doesnt frighten me.
- Richard Feynman​

 

[Infinite Infinity]

به این دلیل قابل اعتماده چون کار کرده! اما دین هرگز اینطور نیست و شما باید برای حرف ناسازگاری هایی هم که با علم شاید داشته باشه بخاطر دین نیست بلکه بخاطر این هست که علممون ناقصه دلیل بیارید که چرا دین رو درست فرض کردید؟ تغییرات علم دلیل بر اشکال روش علمی نیست اما دین پایه درستی نداره و طبق ایمان کورکورانست!

کارکرد رو چی معنی میکنی ؟ پیشبینی نتایج آزمایش ؟ پیشبینی نتایج آزمایش رو شما چجوری میخوای تحلیل کنی و باهاش به اینکه جهان رو کی خلق کرده برسی ؟ چجوری با ابزار پیشبینی میتونی اصول متافیزیکی جهان رو دربیاری ؟

بازم چون کار کرده و تو طبیعت جواب داده.شاید حتی بتونیم مثل دکارت فرض کنیم که همه جهان فریب یک شیطانه! اما تا زمانی که برای این حرف دلیل نباشه،نیازی نیست به دلایلمون درباره اینکه مثلا f=ma شک کنیم! ....بله یکسانه!شما هروقت یک جسمی رو رو زمین رها کنید میفته چون گرانش قانونی نیست که با زمان تغییر کنه!

خب فوقِ فوقِش, علم بتونه جواب بده که اگه فلان چیز رو فلان کار کنیم چی میشه. آیا تمام سوال های بشر از همین نوع هست؟؟

علم تفاوتی با دین داره، در علم اشتباه داشتن یا ندونستن ایراد محسوب میشه، یک معما میشه برای دوباره حل کردن، برای جواب بهتر و کامل تر پیدا کردن.
برعکس دین که خودش رو مبرا از هر گونه اشتباه یا نقصی میدونه.

خب شما اول باید بیای بگی دین اشتباه داره. ولی این اشتباه رو میخوای بر اساس چه چیزی اثبات کنی؟ علم ؟ خب علم بر چه اساسی اثبات میشه؟ مشاهده ؟ من فکر نمیکنم دین چیز های پیشبینی کننده ای گفته باشه! مثلا گفته باشه که اگر فلان ماده رو اینکار کنیم فلان طور میشه!

به عنوان مثال اینکه ما شاید حیات به چه شکل به وجود اومده و صرفا براش یک سری ایده ها داشته باشیم و ندونیم کدوم درست تر هست، خیلی بهتر از اینه که صرفا بپذیریم چیزی که هیچ اثباتی براش نیست.

مثلا فهمیدیم که حیات چه شکلی بوجود اومده, آیا الان با دین تناقضی هست؟ خودِ این بحثِ زیادی رو میطلبه که اینجا جاش نیست.

تفاوت علم و دین همینه. علم تغییر کرده، ولی این تغییر در مسیر پیشرفت بوده. ما امروز جهان اطرافمون رو خیلی بهتر از ۱۰۰ سال پیش میتونیم توضیح بدیم. و ۱۰ سال بعد بهتر از الان!

خب دین قرار نیست تغییر کنه!
+ توضیح نمیتونیم بدیم! پیشبینی میتونیم بکنیم, اون هم با فرض های زیادی! اگر بخوایم توضیح بدیم در نهایت به دور میخوریم چون هر چیز رو باید با چیز ساده تر توضیح بدیم, در نهایت ساده ترین چیز رو چجوری میخوایم توضیح بدیم ؟

علم بر حسب ازمایش های دقیق و بررسی شده موضوعات اطراف رو اندازه گیری و بررسی میکنه، این باعث میشه تا ما نسبت به نتایجمون مطمین باشیم. ولی دین در مقابل گفته هاش هیچ منبع یا عددی برای بررسی ارایه نمیکنه.

آزمایش های دقیق و بررسی شده؟ خب چرا یک آزمایش که الان انجام میدیم, باید وقتی یک ساعت دیگه هم انجام میدیم همون اتفاق قبلی بیفته ؟
و اینکه خب آیا آزمایش, خودش تفسیر و توضیح ایجاد میکنه یا ما داریم بر اساس آزمایش یه حدسایی میزنیم ؟ آزمایش ها و نتایجشون خیلی وقت ها تفسیر های متناقضی رو بوجود میارند و حالا مشکل اینجاست که کدوم تفسیر درسته و معیار درستی کدومه ؟

+ وقتی داشتم جواب میدادم, یادم رفته بود تاپیکو خودم زدم : )))

 

[maziar]

کارکرد رو چی معنی میکنی ؟ پیشبینی نتایج آزمایش ؟ پیشبینی نتایج آزمایش رو شما چجوری میخوای تحلیل کنی و باهاش به اینکه جهان رو کی خلق کرده برسی ؟ چجوری با ابزار پیشبینی میتونی اصول متافیزیکی جهان رو دربیاری ؟

خب فوقِ فوقِش, علم بتونه جواب بده که اگه فلان چیز رو فلان کار کنیم چی میشه. آیا تمام سوال های بشر از همین نوع هست؟؟


خب شما اول باید بیای بگی دین اشتباه داره. ولی این اشتباه رو میخوای بر اساس چه چیزی اثبات کنی؟ علم ؟ خب علم بر چه اساسی اثبات میشه؟ مشاهده ؟ من فکر نمیکنم دین چیز های پیشبینی کننده ای گفته باشه! مثلا گفته باشه که اگر فلان ماده رو اینکار کنیم فلان طور میشه!



مثلا فهمیدیم که حیات چه شکلی بوجود اومده, آیا الان با دین تناقضی هست؟ خودِ این بحثِ زیادی رو میطلبه که اینجا جاش نیست.


خب دین قرار نیست تغییر کنه!
+ توضیح نمیتونیم بدیم! پیشبینی میتونیم بکنیم, اون هم با فرض های زیادی! اگر بخوایم توضیح بدیم در نهایت به دور میخوریم چون هر چیز رو باید با چیز ساده تر توضیح بدیم, در نهایت ساده ترین چیز رو چجوری میخوایم توضیح بدیم ؟


آزمایش های دقیق و بررسی شده؟ خب چرا یک آزمایش که الان انجام میدیم, باید وقتی یک ساعت دیگه هم انجام میدیم همون اتفاق قبلی بیفته ؟
و اینکه خب آیا آزمایش, خودش تفسیر و توضیح ایجاد میکنه یا ما داریم بر اساس آزمایش یه حدسایی میزنیم ؟ آزمایش ها و نتایجشون خیلی وقت ها تفسیر های متناقضی رو بوجود میارند و حالا مشکل اینجاست که کدوم تفسیر درسته و معیار درستی کدومه ؟

+ وقتی داشتم جواب میدادم, یادم رفته بود تاپیکو خودم زدم : )))

کی گفته اصلا جهان رو کسی باید خلق کرده باشه ؟
و اینکه ما چه سوالاتی داریم اهمیت نداره، بعضی سوال ها بی معنی هستند. مثل اینکه چون به صرف اینکه من ممکنه برام این سوال مطرح بشه که : " چرا صورتی ابی نیست ؟ " این سوال باید سوال درستی باشه! یا اصلا جوابش اهمیتی داشته باشه.

دقیقا علم چیزی نگفته که اصلا به هیچ دردی بخوره، به همین خاطره که میشه کاملا ایگنورش کرد. اگر دنبال یک دلیل علمی میگردید، فیزیک و ریاضی وجود دارند، اگر دنبال قوانین میگردید، هر جامعه قوانینی داره که قابل بررسی و قابل انتقاده و هزاران مقاله در مورد روش های مختلف نگرش به اخلاق نوشته شده ( که میشه به نتیجه گرا و غیر نتیجه گرا تقسیمشون کرد و میشه خوند در موردشون. ) و اگر مثلا دنبال این هستی که یک شی نا مشخص رو شناسایی کنی یا بفهمی از چه موادی تشکیل شده، نور های بازتاب شده ازش رو بررسی کن! و اگر اون کافی نیست، خودت شروع به تحقیق کن!

بحث اینه که دین اصلا اهمیتی نداره، تناقض داشته باشه یا نداشته باشه، علم و تحقیقات قابل بررسی و درستی یابی هستند، دین صرفا یک مجموعه داستان هست که هیچ دلیلی برای هیچ گفته ایش نداره و این دین رو از اعتبار میندازه.

پیش بینی در مورد وقایعی هست که ثبت نشدند ولی ما میتونیم در نظر بگیریم چطور اتفاق افتادند، یا قراره بیافتند.
توضیح دادن حکم همون پرتاب توپ تنیسه که ما از نوع حرکت و سرعت و جهت اون توپ هایی که رد شدند یا اونایی که منحرف شدند میتونیم توضیح بدیم یک اتم چه ساختاری داره.

لزومی نداره ساختارمون کاملا دقیق باشه، صرف اینکه دقیق تر از دفعه ی قبل باشه، یعنی ما حرکت رو به جلو داریم. ( صرفا لازمه هر توضیح دقیق تر و جامع تر از توضیح قبلی باشه )

چون چیزی تعریف میکنیم به عنوان محیط ازمایش، یعنی همه چیز در دو دفعه باید یکسان باشه، و اگر یکسان باشه نتیجتا باید اتفاق یکسانی بیافته، اگر اتفاق یکسانی نمی افته یعنی چیزی تغییر کرده و به طبع اشتباه انسانی ای رخ داده ( مثل تراز نبودن وسایل ازمایشگاهی ) قبلا کتابی بود به اسم مبنای فیزیک یا فیزیک در طبیعت، وقتی سال اول راهنمایی بودیم میدادند، اون تو توضیح میداد که چطور میشه یک ازمایش دقیق رو انجام داد، و حتا اگر اون هم نبود، صرف داشتن حداقل درکی از منطق این موضوع بدیهی میبود.


تو داری دو تا چیز رو با هم ترکیب میکنی، ما لازم نیست، تعریف دقیقی از یک پدیده داشته باشیم ( مثلا نقطه ) تا بتونیم رفتار دو خط رو بررسی کنیم. و این حتا توی فیزیک بی اهمیت تر از توی ریاضیه. ( مثلا ما میتونیم بگیم هر نقطه یک نمایانگر از سه عدده، و این برای تعریف موازی بودن کاملا کفایت میکنه )
بحث تعریف کردن دقیق هر پدیده، یک بحث مختص به فلسفه هست. برای اینکه توضیح بخوای بدی یک درخت چطور فوتوسنتز میکنه، نیازی نیست که بدونی تعریف نقطه چیه!

معیار درسی اینه که کدوم میتونه خاصیت های بیشتری رو توضیح بده! این که کدوم جامع تره. اینکه کدوم جواب درست تره، توی علم خیلی ساده تره پیدا کردنش!

 

[stanly1]

کارکرد رو چی معنی میکنی ؟ پیشبینی نتایج آزمایش ؟ پیشبینی نتایج آزمایش رو شما چجوری میخوای تحلیل کنی و باهاش به اینکه جهان رو کی خلق کرده برسی ؟ چجوری با ابزار پیشبینی میتونی اصول متافیزیکی جهان رو دربیاری ؟
منظور اینه که نمود بیرونی این پیش بینی هارو تو دنیای خودمون با استفاده از ازمایش ها دیدن...قبلنم گفته بودم که مشاهده و...،منطقی ترین روش و درست ترین روشیه که تابحال شده باهاش پدیده هارو توصیف کرد(خیلی منطقی تر از قبول سر بسته حرفای چندین هزارساله!).شما چجوری پی به متافیزیک میبرید؟ اگه ابزارتون چیزی مثل اون حرفای کهن نباشه؟!...اصلا ممکنه حتی شیطان دکارت هم واقعی باشه! اما تا زمانیکه از اون ابزار منطقی(علم)برای اثباتش استفاده نکنید،کسی هم قبولش نمیکنه!
خب فوقِ فوقِش, علم بتونه جواب بده که اگه فلان چیز رو فلان کار کنیم چی میشه. آیا تمام سوال های بشر از همین نوع هست؟؟
تصورتون از علم فوق العاده ابتداییه! وقتی با علم پی به وجود بیگ بنگ(نقطه اغاز کیهان)،ویژگیهای حیات،دنیای کوچک مقیاسها(کوانتوم) و مقیاس بزرگ(کیهان شناسی) و کلی مورد دیگه پی میبریم که سوالات فلسفه هم هستن،به نظرتون باید الکی اونو فقط بازی چنتا لوله بدونیم؟چنین چیزی نباید تو پاسخ دهی به پرسش های بشر(با توجه به ابزار علم که قبلا روش صحبت شه) نقشی داشته باشه؟به نظرتون اصول موهومی مربوط به هزاران سال پیش،پایه های بهتری دارن؟
خب شما اول باید بیای بگی دین اشتباه داره. ولی این اشتباه رو میخوای بر اساس چه چیزی اثبات کنی؟ علم ؟ خب علم بر چه اساسی اثبات میشه؟ مشاهده ؟ من فکر نمیکنم دین چیز های پیشبینی کننده ای گفته باشه! مثلا گفته باشه که اگر فلان ماده رو اینکار کنیم فلان طور میشه!
مثلا دین منشاء انسان رو ادم و حوا دونسته! با علم زیست شناسی،میفهمیم چرنده! کلی مثال دیگه هم هست...(درباره خودِ علم قبلا حرف زدم)
مثلا فهمیدیم که حیات چه شکلی بوجود اومده, آیا الان با دین تناقضی هست؟ خودِ این بحثِ زیادی رو میطلبه که اینجا جاشنیست.
فهمیدیم عاملش هیچ ربطی به اجی مجی لاترجی نداشته بلکه دلایلی منطقی و مستقل از خدا داره! اینم تناقض!
خب دین قرار نیست تغییر کنه!
+ توضیح نمیتونیم بدیم! پیشبینی میتونیم بکنیم, اون هم با فرض های زیادی! اگر بخوایم توضیح بدیم در نهایت به دور میخوریم چون هر چیز رو باید با چیز ساده تر توضیح بدیم, در نهایت ساده ترین چیز رو چجوری میخوایم توضیح بدیم ؟
پس پذیرفتید که اصولش رو نباید تو قرن 21 اجرا کرد!
قرار نیست انکارو کنیم! ساده ترین چیزهارو میشه به راحتی،ازلی و ابدی فرض کرد.همون کاری که دین با خدا میکنه!
آزمایش های دقیق و بررسی شده؟ خب چرا یک آزمایش که الان انجام میدیم, باید وقتی یک ساعت دیگه هم انجام میدیم همون اتفاق قبلی بیفته ؟
و اینکه خب آیا آزمایش, خودش تفسیر و توضیح ایجاد میکنه یا ما داریم بر اساس آزمایش یه حدسایی میزنیم ؟ آزمایش ها و نتایجشون خیلی وقت ها تفسیر های متناقضی رو بوجود میارند و حالا مشکل اینجاست که کدوم تفسیر درسته و معیار درستی کدومه ؟
چون شرایطو تغییر ندادیم و اون قوانین نسبت به زمان،تقارن دارن(اصطلاحا همگنی زمان.امی نوتربا این فرض،به اصل پایستگی انرژی رسید!)
هیچ مشکلی نیست! از ازمایش های دیگه ای استفاده میکنیم! قبلا،نتایج ازمایش های کوانتومی رو میشد هم با تفسیر کپنهاگی و هم با تفسیر بوهمی که متناقض هم بودن،توضیح داد.اما جان بل با نامساوی بل،ثابت کرد تفسیر کپنهاگی درست میگه و همینجا بود که به درهم تنیدگی کوانتومی پی بردن!