آموزش زبان ترکی استانبولی

[Su Señor]

جمع بستن اسامی در ترکی
برای جمع بستن اسامی در زبان ترکی مشابه فارسی به آنها پسوند اضافه می کنیم. البته در ترکی برای جمع بستن اسامی بسته به حرف اخر صدادار آنها، باید از یکی از دو پسوند ler یا lar استفاده کرد.

جدول زیر نحوه جمع بستن اسامی را در زبان ترکی نشان میدهد:

a, ı, o, u -lar
e, i, ö, ü -ler
برای مثال برای جمع بستن واژه Araba (به معنای ماشین) ابتدا آخرین حرف صدادار آن را بررسی میکنیم، در این واژه اخرین حرف صدادار حرف a است پس حالت جمع آن می شود Arabalar. به طور مشابه برای واژه Kalem (به معنای خودکار) با توجه به حرف آخر صدادار آن (که حرف e است) شکل جمع آن به صورت Kalemler خواهد بود.

در پایین می توانید مثال های بیشتری را ببینید:

Kapı – Kapılar (در – درها)
Top – Toplar (توپ – توپ ها)
Soru – Sorular (سوال – سوالات)


Cami – Camiler (مسجد – مساجد)
Göz – Gözler (چشم – چشم ها)
Türk – Türkler (ترک – ترک ها)

 

[Su Señor]

رنگ ها به زبان ترکی
در جدول زیر میتوانید اصلی ترین رنگ ها در زبان ترکی را به همراه

سفید Beyaz
طوسی Gri
فیروزه ای Türküaz
آبی Mavi
آبی تیره Lacivert
سبز Yeşil
زرد Sarı
نارنجی Turuncu
قرمز Kırmızı
صورتی Pembe
بنفش Mor
قهوه ای Kahverengi
سیاه Siyah

 

[Su Señor]

صرف فعل یعنی چه؟
از آنجا که در فارسی هم مانند ترکی، افعال صرف می شوند، درک این مفهوم اصلا برای فارسی زبانان سخت نیست. صرف فعل به معنای ایجاد تغییرات در فعل با توجه به فاعل جمله است. به مثال های زیر در فارسی توجه کنید:

من می خوابم.

تو می خوابی.

در دو مثال بالا، با توجه به تغییر کردن فاعل، فعل خوابیدن صرف شده است. این صرف در زبان فارسی از طریق اضافه شدن پسوندهایی مشخص به فعل صورت میگیرد. روند صرف فعل در ترکی هم به طور مشابهی از طریق اضافه شدن پسوندها انجام می گیرد اما تفاوت های کوچکی با فارسی دارد که در این درس و درس آینده با آنها آشنا می شویم.

نکته:

صرف افعال در هر زمان متفاوت خواهد بود. روندی که در این دو درس با آنها آشنا می شوید مربوط به صرف افعال در زمان حال ساده است. برای صرف افعال در زمانهای دیگر ممکن است ساختارها تا حدی تغییر کند.

صرف افعال در زبان ترکی
همانطور که گفته شد در زبان ترکی هم مشابه فارسی، صرف افعال از طریق اضافه شدن پسوندهایی به آنها صورت میگیرد. برای صرف یک فعل در زبان ترکی ابتدا باید نشانه مصدری را پیدا کرده و آن را حذف کنیم. (در فارسی نشانه مصدری “ن” است، مثلا مصدر “دیدن” بدون نشانه می شود “دید”.)

نشانه های مصدری در زبان ترکی mak/mek هستند. بعد از حذف نشانه های مصدری از افعال آنها به صورت بن درمی آیند و آماده صرف هستند. به مثال های زیر توجه کنید:

yazmak (نوشتن) – yaz

kullanmak (استفاده کردن) – kullan

yemek (خوردن) – ye

این کار ساده اولین بخش از صرف افعال است. توجه داشته باشید که شکل مصدری افعال، به نوعی شکل خنثی انها به حساب می آیند. مثلا اگر به دنبال فعلی در واژه نامه باشید، شکل مصدری آن را پیدا میکنید.

بخش دوم از صرف افعال در ترکی، کمی با فارسی متفاوت است. در اینجا باید به یک نکته در مورد فعل توجه کنید:

در این درس تنها در مورد افعالی که به حرف صدادار ختم می شوند صحبت میکنیم و بقیه افعال را در درس بعدی بررسی میکنیم. اگر بن فعل ما به حرف صدادار ختم می شد باید به حرفی که آن ختم می شود و با استفاده از جدول زیر آن را صرف می کنیم:

آخرین حرف بن فعل a/ı e/i o/u ö/ü
Ben
-rım a/ı

-rim e/i

-rum o/u

-rüm ö/ü

Sen
ترتیب حروف آخر طبق قبل
-rsın

-rsin

-rsun

-rsün

O
-r

-r

-r

-r

Biz
-rız

-riz

-ruz

-rüz

Siz
-rsınız

-rsiniz

-rsunuz

-rsünüz

Onlar
-rlar

-rler

-rlar

-rler

 

[Su Señor]

صرف فعل yemek
برای صرف فعل yemek (به معنای خوردن) ابتدا نشانه مصدری آن را حذف می کنیم. در نتیجه بن فعل “ye” خواهد بود. حال به اخرین حرف بن فعل توجه می کنیم. اخرین حرف بن فعل، حرف “e” است. پس فعل yemek به صورت زیر صرف می شود:

yemek(ye) – خوردن

Ben yerim

من میخورم
Sen yersin

تو می خوری
O yer

او می خورد
Biz yeriz

ما میخوریم
Siz yersiniz

شما می خورید
Onlar yerler

آنها می خورند
همین روند را برای یک فعل دیگر هم انجام میدهیم تا این ساختار را بهتر یاد بگیریم.

 

[Su Señor]

صرف فعل başlamak
برای صرف فعل başlamak (به معنای شروع کردن) ابتدا نشانه مصدری آن را حذف میکنیم. در نتیجه بن فعل “başla” خواهد بود. حال به آخرین حرف بن فعل توجه می کنیم. آخرین حرف بن فعل، حرف “a” است. پس فعل başlamak به صورت زیر صرف می شود:

başlamak(başla) – شروع کردن

Ben başlarım

من شروع می کنم
Sen başlarsın

تو شروع می کنی
O başlar

او شروع می کند
Biz başlarız

ما شروع می کنیم
Siz başlarsınız

شما شروع می کنید
Onlar başlarlar

آنها شروع می کنند
در درس بعد با نحوه صرف بقیه افعال در زبان ترکی هم آشنا خواهیم شد

 

[Su Señor]

در درس قبل یاد گرفتیم که در زبان ترکی، مانند فارسی برای صرف افعال ابتدا نشانه مصدری آنها (mak/mek) را حذف کرده و سپس پسوند مناسب را به ان اضافه می کنیم. البته در زبان ترکی برخلاف فارسی، اینکه بن فعل به چه حروفی ختم می شود هم اهمیت دارد و پسوندهای صرف با توجه به حروف اخر افعال انتخاب می شود.

در درس قبل با نحوه صرف افعالی که بن آنها به حروف صدادار ختم می شود آشنا شدیم. در این درس میخواهیم با نحوه صرف افعالی اشنا شویم که بن آنها به حروف بی صدا ختم می شود.

نحوه صرف افعالی که بن آنها به حروف بی صدا ختم می شود

این افعال به دو دسته متفاوت تقسیم می شوند:

• افعالی که بن آنها یک سیلابی است
• افعالی که بن آنها چند سیلابی است

سیلاب یعنی چه؟
شاید از کلاس اول به خاطر داشته باشید که با مفهومی به نام “بخش کردن” کلمات آشنا می شدیم. برای بخش کردن کلمه، آنها را به بخش های کوچکی با توجه به تعداد حروف صدادار تقسیم میکردیم و برای ادای هر بخش یکبار دست خود را پایین می آوردیم. مثلا برای بخش کردن واژه “کشاورز” داشتیم:

کشاورز = کِ + شا + وَرز

پس کشاورز سه بخش یا سیلاب دارد. این روش در واقع تعداد سیلاب های هر واژه را نشان میدهد.

افعال یک سیلابی
افعالی که بن آنها به حرف بی صدا ختم می شود و یک سیلاب دارد (بن آنها یک سیلابی است) با توجه به جدول زیر صرف می شوند:

آخرین حرف صدادار در بن فعل ▶ a/ı/o/u e/i/ö/ü
Ben
-arım

-erim

Sen
-arsın

-ersin

O
-ar

-er

Biz
-arız

-eriz

Siz
-arsınız

-ersiniz

Onlar
-arlar

-erler

در جدول بالا بسته به اینکه آخرین حرف صدادار در بن فعل چه باشد، میتوانید نوع صرف آن را ببینید. اگر این جدول را با جدول درس قبل مقایسه کنید متوجه می شوید که این دو جدول بسیار مشابه هستند. تنها تفاوت اضافه شدن چند حرف به پسوندهاست پس یادگرفتن آنها اصلا سخت نیست.

برای درک بهتر نحوه صرف افعال سعی میکنیم فعل yazmak (به معنای نوشتن) را صرف کنیم. ابتدا نشانه مصدری را حذف میکنیم تا فعل به صورت بن yaz درآید. بن این فعل یک سیلابی است و آخرین حرف صدادار آن هم حرف a است. با توجه به این اطلاعات فعل را صرف میکنیم:

yazmak(yaz) – نوشتن

Ben yazarım

من مینویسم
Sen yazarsın

تو می نویسی
O yazar

او می نویسد
Biz yazarız

ما می نویسیم
Siz yazarsınız

شما می نویسید
Onlar yazarlar

آنها می نویسند


برای درک بهتر، فعل çizmek (به معنای کشیدن) را صرف میکنیم. ابتدا نشانه مصدری را از فعل حذف میکنیم و بن آن به صورت çiz خواهد بود. سپس با توجه به حرف صدادار آخر آن (حرف i) آن را به صورت زیر صرف میکنیم:

çizmek(çiz) – کشیدن

Ben çizerim

من می کشم
Sen çizersin

تو می کشی
O çizer

او می کشد
Biz çizeriz

ما می کشیم
Siz çizersiniz

شما می کشید
Onlar çizerler

آنها می کشند


افعال چند سیلابی
برای افعال چند سیلابی ای که بن آنها به حروف بی صدا ختم می شود. روش صرف فعل تا حد زیادی مشابه روندهای قبلی است و تنها تفاوت های اندکی در جدول صرف وجود دارد. جدول زیر روش صرف این افعال را نشان میدهد:

آخرین حرف صدادار در بن فعل ▶ a/ı e/i o/u ö/ü
Ben
-ırım

-irim

-urum

-ürüm

Sen
-ırsın

-irsin

-ursun

-ürsün

O
-ır

-ir

-ur

-ür

Biz
-ırız

-iriz

-uruz

-ürüz

Siz
-ırsınız

-irsiniz

-ursunuz

-ürsünüz

Onlar
-ırlar

-irler

-urlar

-ürler



برای یادگیری نحوه صرف میتوانید به مثال های زیر توجه کنید:

kullanmak(kullan)
استفاده کردن

düşünmek(düşün)
فکر کردن

Ben kullanırım
من استفاده میکنم

Ben düşünürüm
من فکر میکنم

Sen kullanırsın
تو استفاده می کنی

Sen düşünürsün
تو فکر می کنی

O kullanır
او استفاده می کند

O düşünür
او فکر می کند

Biz kullanırız
ما استفاده می کنیم

Biz düşünürüz
ما فکر می کنیم

Siz kullanırsınız
شما استفاده می کنید

Siz düşünürsünüz
شما فکر می کنید

Onlar kullanırlar
آنها استفاده می کنند

Onlar düşünürler
آنها فکر می کنند


با استفاده روند گفته شده میتوان تقریبا همه افعال در زبان ترکی استانبولی را در زمان حال ساده صرف کرد.

 

[Su Señor]

حالا وارد مرحله ی حرفه ای تری میشیم
تا قبل از این فقط به مسائلی اشاره شد که برای نو آموزان مفید بود حالا یکم سطح آموزشو میبریم بالا

 

[Su Señor]

برخلاف زبان‌هایی مانند آلمانی، اسپانیایی و فرانسوی، در زبان ترکی استانبولیجنسیت وجود ندارد و واژه‌ها مذکر و مونث ندارند. فهمیدن اینکه ضمیر سوم شخص مفرد یا یک اسم مذکر است یا مونث در صورتی که مشخص نشده باشد، امکان تشخیص ندارد. در محیط‌های رسمی و کاری واژه‌های bay و bayan (آقا و خانم) استفاده می‌شود.

در زبان ترکی، حرف تعریف نیز وجود ندارد. در زبان آلمانی، برای مثال، das و die و der حروف تعریف مذکر، مونث و خنثی هستند اما در ترکی چنین چیزی نداریم. حالت مفعول مستقیم (accusative case ) در زبان ترکی یکی از نمونه‌های اسم در حالت معین است.

با اضافه کردن ler یا lar به انتهای اسامی، می‌توان آنها را جمع بست. اگر حرف آخر اسامی حروف صدادار سخت (a, ı, o, u) باشند، پسوند جمع lar- و اگر حروف صدادار نرم (e, i, ö, ü) باشند پسوند ler- به اسامی اضافه می‌شود، مثلا:

Arabalar (ماشین‌ها)

Defterler (دفترها)

این موضوع استثناهایی نیز دارد که بیشتر مربوط به واژه‌هایی است که از زبان‌های دیگر وارد زبان ترکی شده اند.

 

[Su Señor]

ساختار اسم
اسم در زبان ترکی به سه دسته ساده، مشتق و مرکب تقسیم‌بندی می‌شود:

• اسم ساده: اسامی ساده از یک بخش معنایی ساخته شده اند، مانند su (آب) و yol (راه).
• اسم مشتق: اسم مشتق از یک جزء بامعنی و یک یا چند جزء دستوری و بی‌معنی درست می‌شود این اسامی در زبان ترکی از طریق پسوند و پیشوندهای مختلف درست می‌شوند، مثلا:

yazı-cı (نویسنده)

• اسامی مرکب: اسامی مرکب به دو شکل درست می‌شوند، یا با ترکیب دو کلمه یک نقش (مثلا دو اسم) یا با ترکیب دو کلمه با نقش‌های مختلف.

 

[Su Señor]

اسامی از نظر معنی
اسامی از نظر معنایی به چند دسته تقسیم می‌شوند:

• اسم عام: این نوع اسم شامل تمام افراد یا چیزهای هم‌جنس خودش می‌شود مثلا وقتی می‌گوییم مرغ tavuk منظور همه انواع مرغ است.
• اسم خاص: این نوع اسم بر شخص یا چیز خاص و مشخصی دلالت دارد، مثلا ایران Iran. حرف اول اسامی خاص در زبان ترکی به صورت بزرگ نوشته می‌شود مثلا استانبول Istanbul
• اسم ذات: اسامی ذات به اسم‌هایی گفته می‌شود که می‌شود آنها را با چشم دید و با دست لمس کرد مثلا kafes قفس یا ağaç به معنای درخت.
• اسم معنی: اسامی معنی به اسم‌هایی گفته می‌شود که نمی‌شود آنها را با چشم دید و با دست لمس کرد مثلا عشق aşk.
• اسم جمع: این اسامی علامتی به نشانه جمع بودن ندارند اما از لحاظ معنایی به بیش از یک نفر یا یک چیز دلالت دارند، مثلا ordu سپاه

 

[Su Señor]

در زبان ترکی استانبولی، یک اسم می‌تواند شش حالت کلی داشته باشد. در زبان فارسی این حالت‌ها معمولا با حروف اضافه نمایش داده می‌شوند (مثلا مفعول با حرف اضافه را مشخص می‌شود). از جمله زبان‌هایی که اسامی حالت‌های مختلف به خود می‌گیرند زبان ترکی، روسی، آلمانی، فنلاندی و … است. زبان ترکی تنها شش حالت دارد ولی برخی زبان‌ها مانند فنلاندی 15 حالت و مجارستانی 18 حالت دارند! این حالت‌ها با پسوند به وجود می‌آیند. در جدول زیر با حالت‌ها و پسوندهای زبان ترکی آشنا می‌شوید:

 

[Su Señor]

حالت اسمی
اگر اسم در نقش فاعل جمله آمده باشد، آنگاه اسم در حالت اسمی ظاهر می‌شود، مثلا:

.Öğretmen onları gördü (معلم آنها را دید.)

.Kedi uyuyor (گربه خوابیده است)

در نقش خطابی نیز اسامی حالت اسمی به خود می‌گیرند (در برخی زبان‌ها مثل لهستانی، این حالت، پسوند خاص خود را دارد)، مثلا:

!Günaydın, anne (صبح بخیر، مامان!)

در زبان ترکی حرف تعریف معین و نامعین وجود ندارد. یکی از حالت‌هایی که می‌توان فهمید اسم معین است یا نامعین، نقش مفعول مستقیم است. اگر این واژه در جمله در حالت اسمی ظاهر شود، نامعین و اگر در حالت مفعولی مستقیم ظاهر شود معین است، به مثال‌ها توجه کنید:

.Kerem kitap aldı (کرم کتاب (نکره) خرید)

.Kerem kitabı aldı (کرم آن کتاب (معرفه) را خرید)

 

[Su Señor]

حالت مفعولی مستقیم
پسوند حالت مفعولی مستقیم i- است. اسامی در نقش مفعول مستقیم این پسوند را به خود می‌گیرند. از مهم‌ترین کاربردهای این حالت، معرفه کردن اسامی در زبان ترکی است. به چند مثال توجه کنید:

.Seni seviyorum (دوستت دارم)

.Kerem kitabı aldı (کرم کتابه را خرید)

نکته

زبان ترکی سه ضمیر اشاره دارد: Bu (این)، Şu (آن) و O (آن). اگر در جمله‌ای، یکی از این ضمایر مفعول بودند، باید در حالت مفعولی ظاهر شوند، یعنی:

Bunu aldım. (Bu + (n)u)

(آن را خریدم)

 

[Su Señor]

توجه

ضمیر اشاره Şu نه دور است و نه نزدیک. چیزی بین این دو ضمیر اشاره است.

 

[Su Señor]

حالت اضافی (مضاف و مضاف الیه)
حالت اضافی عمدتا رابطه بین مالک و شی متعلق به او را نشان می‌دهد مثلا Onun kitabı یعنی کتاب او. (n)In و (n)in پسوندهای این حالت هستند. اگر حرف آخر واژه صدادار باشد، چون دو حرف صدادار نمی‌توانند پشت سر هم بیایند، حرف n میانجی بینشان قرار می‌گیرد، مثلا Leyla’nın kitabı یعنی کتاب لیلا.

 

[Su Señor]

حالت مفعولی غیرمستقیم
برخی افعال علاوه بر مفعول مستقیم، به مفعول غیرمستقیم نیاز دارند، مانند فعل دادن (چیزی را به کسی دادن). به جمله زیر نگاه کنید:

.Mehmet’e oyuncak ver (عروسک را به محمد بده)

در مثال بالا عروسک مفعول مستقیم و محمد مفعول غیرمستقیم است.

علامت ’ فقط به خاطر این به کار رفته است که Mehmet اسم خاص است.

پسوند حالت مفعولی غیرمستقیم، نقش حرف اضافه «به» را نیز ایفا می‌کند، مثلا Eve می‌شود «به خانه».

.Eve gidiyorum (به خانه می‌روم.)

 

[Su Señor]

حالت مکانی
این حالت معادل حرف اضافه «در» در زبان فارسی است. پسوند de/da نشاندهنده این حالت است، مثلا:

.Evde ders çalışıyorum (در خانه درس می‌خوانم.)

.4’te kafede olurum (در ساعت 4 در کافه خواهم بود.)

 

[Su Señor]

حالت مفعول به
حال مفعول به در فارسی با حرف اضافه «از» ساخته می‌شود. این حالت مفهوم جهت‌گیری را دارد و نشان می‌دهد فعل به چه جهتی اشاره دارد. این حالت در پاسخ به پرسش‌های نظیر «از کجا»، «از چی» و «از کی» به کار می‌رود، مثلا:

.Marketten geliyor (از مغازه می‌آید.)

 

[Su Señor]

ضمیر شخصی
«ضمیر شخصی» واژه‌ای است که در جمله جایگزین اسم می‌شود یا برای اینکه دوباره آن اسم تکرار نشود یا برای اینکه جمله کوتاه‌تر شود. در این درس می‌خواهیم با کاربرد ضمایر و ساختار دستوری آن در زبان انگلیسی آشنا شویم.

 

[Su Señor]

ضمیر فاعلی
ضمیر فاعلی کلمه‌ای است که جانشین اسم فاعل می‌شود. این ضمایر در فارسی دارای معادل هستند (من، تو، او، ما، شما، آنها). در جدول زیر با این ضمایر آشنا می‌شویم:

ضمیر جمع ترکی فارسی ضمیر مفرد ترکی فارسی
biz ما ben من
siz شما sen تو
onlar آنها O او
نکته

به دلیل اینکه در زبان ترکی، به انتهای افعال پسوند می‌چسبد، فعل به تنهایی بازگوکننده شخص و مفرد و جمع بودن هست و در بسیاری از موارد، به خصوص در مکالمات یا گفتار روزمره، ضمیر فاعلی در ابتدای جملات آورده نمی‌شود، مثلا:

Sen güzelsin = Güzelsin (تو زیبایی)

توجه

در زبان ترکی، ضمیر احترام وجود دارد و برای احترام هنگام خطاب به یک فرد از ضمیر siz به معنای شما استفاده می‌کنند.