آموزش زبان ترکی استانبولی

[Su Señor]

ضمیر مفعولی
ضمایر شخصی مفعولی جایگزین مفعول جمله می‌شوند. در زبان فارسی این ضمایر معادلی ندارد و ما ضمیر مفعولی را با ترکیب حروف اضافه (معمولا “را” و “به”) با ضمیر می سازیم (به من، برای او …). در زبان ترکی، ضمیر مفعولی با چسباندن پسوند مفعولی به ضمایر فاعلی ساخته می‌شود. یکی از پسوندهای مفعولی معنای را و یکی معنای به می‌دهد. در جدول زیر با این ضمایر آشنا می‌شویم:

ترجمه ضمیر مفعولی (غیر مستقیم) ترجمه ضمیر مفعولی (مستقیم)
به من bana من را beni
به تو sana تو را seni
به او ona او را onu
به ما bize ما را bizi
به شما size شما را sizi
به آنها onlara آنها را onları

 

[Su Señor]

ضمایر در حالت مکانی
معادل فارسی این ضمایر در فارسی «نزد من، نزد تو، …» است. حرف اضافه نزد/پیش/دست در ترکی به صورت پسوند به انتهای ضمیر می‌چسبد:

bizde نزد ما bende نزد من
sizde نزد شما sende نزد تو
onlarda نزد آنها onda نزد او

 

[Su Señor]

ضمیر در حالت مفعول به
حرف اضافه «از» در زبان ترکی به صورت پسوند به ضمیر می‌چسبد. این حالت در جملات مقایسه‌ای و مفعول به استفاده می‌شود:

bizden از ما benden از من
sizden از شما senden از تو
onlardan از آنها ondan از او

 

[Su Señor]

ضمیر ملکی
ضمایر ملکی در زبان ترکی دو نوع هستند، ضمایر ملکی شخصی که برای انسان و ضمایر ملکی اشاره‌ای که برای غیرانسان و اشیا به کار می‌رود.

 

[Su Señor]

ضمیر ملکی شخصی
ضمیر ملکی شخصی تنها برای انسان به کار می‌رود و قبل از اسم می‌آید. دقت کنید که اسم بعد از این ضمایر باید پسوند ملکی به خود بگیرند. در جدول زیر هم با ضمایر ملکی و هم با پشوندهای ملکی آشنا می‌شویم:

خانه من
Benim evim-im

خانه تو
Senin evin-in

خانه او
Onun evi-i

خانه ما
Bizim evimiz-imiz

خانه شما
Sizing evinis-iniz

خانه آنها
Onlarin evleri-leri

نکته 1: چون پسوندی که به اسامی متصل می‌شود، خود نشانگر مالکیت است، می‌توان ضمایر ملکی را حذف کرد و تنها اسم را همراه با پسوند ملکی آورد، مثلا : evim

نکته 2: اگر اسم با حرف صدادار تمام شود (مانند araba به معنای ماشین) آن وقت پسوند ملکی که به آن می‌چسبد بدون حرف صدادار می‌آید، چون دو حرف صدادار نمی‌توانند پشت سر هم بیایند، مثلا:

Benim arabam

Senin araban

نکته 3: اگر اسمی به حرف صدادار ختم شود و پسوند ملکی بخواهد به آن اضافه شود، چون دو حرف صدادار نمی‌توانند پشت سر هم بیایند در حالت سوم شخص مفرد، پسوند ملکی به جای i- به si- تبدیل می‌شود تا بین دو حرف صدادار فاصله بیفتند، مثلا:

Onun arabasi

نکته 4: پسوند ملکی بر اساسا اصل تطابق آوایی چند حالت دارد»:

برای واژه‌هایی که حرف آخرشان صدادار است، بر اساس اصل تطابق آوایی، ابتدای پسوندها بر اساس حرف آخر واژه‌ها عوض می‌شوند، مثلا برای پسوند miz- اگر آخرین حرف صدادار کلمه a,ı باشد به mız، اگر e,i باشد به miz ، اگر o,u باشد به muzو اگر ö,ü باشد به müz تبدیل می‌شوند. در جدول زیر ضمایر ملکی و پسوند ملکی به همراه مثالی آورده شده است:

ترجمه مثال پسوند ملکی ضمیر ملکی
ماشین من
Benim arabam-m

ماشین تو
Senin araban-n

ماشین او
Onun arabası
-si/-sı/-su/-sü

ماشین ما
Bizim arabamız
-miz/-mız/-muz/-müz

ماشین شما
Sizin arabanız
-niz/-nız/-nuz/-nüz

ماشین آنها
Onların arabaları
-leri/-ları

توجه:

دو حرف صدادار نمی‌توانند پشت سر هم بیایند، به همین دلیل، در زمان سوم شخص مفرد یک s میانجی بین پسوند و واژه قرار گرفته است.

پسوند ملکی برای واژه‌هایی که حرف آخرشان بی‌صدا است:

اگر واژه‌ای که بعد از ضمیر ملکی آمده، مختوم به حرف بی‌صدا باشد، پسوند ملکی به صورت زیر می‌آید. بر اساس اصل تطابق آوایی، ابتدای پسوندها بر اساس حرف آخر واژه‌ها عوض می‌شوند، مثلا برای پسوند imiz- اگر آخرین حرف صدادار کلمه a,ı باشد به imız، اگر e,i باشد به imiz ، اگر o,u باشد به imuz و اگر ö,ü باشد به imüz تبدیل می‌شوند. در جدول زیر ضمایر ملکی و پسوند ملکی به همراه مثالی آورده شده است:

ترجمه مثال پسوند ملکی ضمیر ملکی
دست من
Benim kolum
-im/-ım/-um/-üm

دست تو
Senin kolun
-in/-ın/-un/-ün

دست او
Onun kolu
-i/-ı/-u/-ü

دست ما
Bizim kolumuz
-imiz/-ımız/-umuz/-ümüz

دست شما
Sizin kolunuz
-iniz/-ınız/-unuz/-ünüz

دست آنها
Onların kolları
-leri/-ları

 

[Su Señor]

ضمیر ملکی اشاره‌ای
این ضمایر ملکی تنها برای غیر انسان و اشیا به کار می‌روند و قبل از اسم می‌آیند. پسوندی که بعد از این اسامی می‌آیند برای اسامی مفرد –i و برای اسامی جمع –leri است. در جدول زیر با این ضمایر و پسوندهای ملکی اسامی آشنا می‌شویم:

ترجمه مثال پسوند ملکی ضمیر ملکی اشاره‌ای
خانه این
bunun evi-i

خانه آن
Şunun evi-i

خانه آن
Onun evi-i

خانه اینها
Bunların evleri-leri

خانه آنها
Şunların evleri-leri

خانه آنها
Onlarin evleri-leri

به چند مثال دیگر توجه کنید:

Evin odası (اتاقِ خانه)

Kedinin yemeği (غذای گربه)

 

[Su Señor]

ضمیر انعکاسی ضمیری است که معمولا به عنوان مفعول جمله به کار می روند زمانی که فاعل و مفعول جمله یکسان باشند. این ضمایر در زبان فارسی به صورت شکل صرف شده از واژه “خود” نوشته می شوند. این ضمایر سه حالت فاعلی، مفعولی و ملکی دارند. در جدول زیر با این ضمایر آشنا می شویم:

خودم kendim
خودت kendin
خودش kendisi
خودمان kendimiz
خودتان Kendiniz
خودشان kendileri
حالت ملکی این ضمایر به این شکل است که بعد از کلمه kendi واژه را با پسوند مالکیت می‌آوریم، مثلا:

kendi kitabım (کتاب خودم)

kendi evimiz (خانه خودمان)

ضمیر متقابل
ضمایر همدیگر و یکدیگر ضمایر متقابل یا دوسویه نامیده می‌شوند. از این ضمایر زمانی استفاده می‌شود که فاعل جمله جمع باشد و فعل جمله مفهوم انجام عمل متقابل را بدهد. این ضمیر مانند ضمیر انعکاسی دارای سه حالت فاعلی، مفعولی و ملکی است. توجه کنید که این ضمیر حالت مفرد ندارد. در ادامه با این ضمایر آشنا می‌شویم:

(birbirimiz (birbirlerimiz – اول شخص جمع

(birbiriniz (birbirleriniz – دوم شخص جمع

birbirleri – سوم شخص جمع

 

[Su Señor]

ضمایر اشاره در زبان ترکی استانبولی برای اشاره به اشیا به کار می‌رود نه برای افراد. در جدول زیر با این ضمایر آشنا می‌شویم:

ترجمه مثال معادل فارسی ضمیر اشاره
این یک کتاب است.
Bu bir kitap.

این bu
آن یک کتاب است.
Şu bir kitap.

آن (معادل دقیق در فارسی ندارد؛ چیزی بین این و آن است). şu
آن یک کتاب است.
O bir kitap.

آن O
اینها کتاب هستند.
Bunlar kitaplar.

اینها bunlar
آنها کتاب هستند.
Şunlar kitaplar.

آنها (معادل دقیق در فارسی ندارد؛ چیزی بین اینها و آنها است). şunlar
آنها کتاب هستند.
Onlar kitaplar.

آنها onlar

نکته 1: در حالت جمع، بین ضمیر اشاره و پسوند جمع حرف n میانجی آمده تا دو حرف صدادار پشت سر هم نیایند.

نکته 2: این ضمایر اشاره، هرگاه قبل از اسم بیایند، صفت اشاره محسوب می‌شوند.

 

[Su Señor]

ضمایر نامعین زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که بخواهیم درباره چیز یا فردی نامشخص و مبهم صحبت کنیم یا اینکه در مورد موضوعی عمومی بدون توجه به فرد یا چیزی خاص صحبت کنیم. در جدول زیر با این ضمایر آشنا می شویم:

her

هر، همه
hiç

هیچ
herhangibir

هیچ
bir

یک
bazı

بعضی
bütün

همه
herşey

همه چیز
birşey

چیزی (مفرد)
birşeyler

چیزهایی (جمع)
hiçbir şey

هیچ چیز
herhangibir şey

هر چیزی
herkes

همه
birisi

یک نفر
birileri

چند نفر
hiç kimse

هیچ کس
herhangi birisi

هر کس
(bunların) hepsi

همه اینها
(onların) hepsi

همه آنها
hepimiz

همه ما
hepimiz

همه شما
(bunların) hiçbiri

هیچ کدام از اینها
(onların) hiçbiri

هیچ کدام از آنها
hiçbirimiz

هیچ کدام از ما
hiçbiriniz

هیچ کدام از شما
(bunların) bazıları

بعضی از اینها
(onların) bazıları

بعضی از آنها
bazılarımız

بعضی از ما
bazılarınız

بعضی از شما
هر کدام از این ضمایر که مفهوم منفی دارد (مانند هیچ کدام، هیچ کس و …) باید در جمله منفی بیایند و ضمایری که مثبت هستند (مانند همه، چیزی، بعضی از ما و …) باید در جملات مثبت بیایند، به مثال‌ها توجه کنید:

.Burada hiçkimse yok (اینجا هیچکس نیست.)

.Herşey yolunda (همه چیز خوب است.)

 

[Su Señor]

الت مصدری فعل بدون پسوند، حالت امری فعل نیز هست. اگر از مصدر فعل –mek و –mak را حذف کنیم فعل امری مثبت و اگر تنها k- را حذف کنیم، فعل امر منفی درست می‌شود، مثلا:

Gelmek (آمدن)

Gel (بیا) / gelme (نیا)

Bakmak (نگاه کردن)

Bak (نگاه کن) / bakma (نگاه نکن)

منفی کردن افعال
برای منفی کردن افعال در زبان ترکی، کافی است پسوند –me/ -ma را به ریشه فعل بچسبانید، مثلا:

Gelmek (آمدن)

Gel- (ریشه فعل آمدن است)

Gel + me = gelme

Gelme + mek = gelmemek (نیامدن)

Yorulmark (خسته شدن)

Yorul + ma + mak (خسته نشدن)

 

[Su Señor]

حالت مجهول
حالت مجهول، جمله‌ای است که کننده کار (فاعل) در آن مشخص نیست. در زبان ترکی استانبولی، با اضافه کردن پسوند مجهول‌ساز به بن فعل می‌توان حالت مجهول را ساخت. بن فعل با حذف کردن پسوندهای mak/mek از مصدر فعل حاصل می‌شود، برای مثال بن فعل yazmak می‌شود yaz.

سه نوع پسوند مجهول‌ساز در زبان ترکی وجود دارد که بر اساس نوع بن فعل هر کدام برای دسته خاصی از افعال به کار می‌روند. برای دسته‌بندی افعال باید به آخرین حرف بن فعل نگاه کرد و دید آیا حرف صدادار است یا بی‌صدا.

 

[Su Señor]

حالت اول
حالت اول مربوط به دسته‌ای از افعال می‌شود که حرف آخر بن فعل صدادار باشد. برای مجهول کردن این دسته از افعال کافی است که پسوند n را به بن فعل وصل کنیم. به مصدرهای معلوم و مجهول زیر توجه کنید:

ترجمه مجهول ترجمه معلوم
دیده شدن izlenmek دیدن izlemek
خوانده شدن okunmak خواندن okumak
شسته شدن yıkanmak شستن yıkamak
مثال:

.Ben video izledim (من ویدئو دیدم)

.Video izlendi (ویدئو دیده شد)

.Müezzin ezan okuyacak (موذن اذان خواند)

.Ezan okunacak (اذان خوانده شد)

 

[Su Señor]

حالت دوم
حالت دوم مربوط به دسته‌ای از افعال می‌شود که حرف آخر بن فعل حرف /l/ باشد. برای مجهول کردن این دسته از افعال کافی است که به آخرین حرف صدادار بن نگاه کنیم و بر اساس آن یکی از پسوندهای مجهول‌ساز ın/in/un/ün را به بن فعل وصل کنیم. در جدول زیر می‌توانید نحوه تفکیک این پسوندها را ببینید:

ö/ü o/u e/i a/ı آخرین حرف صدادار بن
-ün -un -in -ın پسوند


به مصدرهای معلوم و مجهول زیر توجه کنید:

ترجمه مجهول ترجمه معلوم
پیدا شدن bulunmak پیدا کردن bulmak
پاک شدن silinmek پاک کردن Silmek
خریده شدن satın alınmak خریدن satın almak
مثال:

.Ben anahtar buldum (من یک کلید پیدا کردم)

.Anahtar bulundu (یک کلید پیدا شد)

.Onlar bu arabayı satın aldılar (آنها این ماشین را خریدند)

.Bu araba satın alındı (این ماشین خریده شد)

 

[Su Señor]

ه مصدرهای معلوم و مجهول زیر توجه کنید:

ترجمه مجهول ترجمه معلوم
باز شدن açılmak باز کردن açmak
فراموش شدن unutulmak فراموش کردن unutmak
دوست داشته شدن beğenilmek دوست داشتن beğenmek


مثال:

.Ben pencereyi açtım (من پنجره را باز کردم)

.Pencere açıldı (پنجره باز شد)

.Sen çantayı trende unuttun (تو کیف را در قطار فراموش کردی)

.Çanta trende unutuldu (کیف در قطار فراموش شد)

 

[Su Señor]

سوالی کردن جملات ترکی
برای سوالی کردن جملات در زبان ترکی روش های متفاوتی وجود دارد. در این بخش با انواع متفاوتی از روش های سوالی کردن در این زبان آشنا یم شویم.

 

[Su Señor]

سوالی کردن فعل بودن
سوالی کردن جملات در زبان ترکی دو حالت دارد: سوالی کردن مثبت و سوالی کردن منفی. سوالی کردن مثبت مانند این است که بپرسیم «من … هستم؟» یا «آنها … هستند؟» و سوالی کردن منفی مانند این است که بپرسیم «من … نیستم؟» یا «آنها … نیستند؟»

سوالی کردن مثبت
برای سوالی کردن نیز باید بعد از فعل بودن پیشوند بیاوریم. پیشوندهایی که برای سوالی کردن مثبت جملات به کار می‌رود mi/mı/mu/mü است. در جدول زیر چهار حالت این پیشوندها در شش حالت صرفی نمایش داده شده اند:

من … هستم؟
Ben … miyim/mıyım/muyum/müyüm?

تو … هستی؟
Sen … misin/mısın/musun/müsün?

او … است؟
O … mi/mı/mu/mü?

ما … هستیم؟
Biz … miyiz/mıyız/muyuz/müyüz?

شما … هستید؟
Siz … misiniz/mısınız/musunuz/müsünüz?

آنها … هستند؟
Onlar … -ler mi/-lar mı?

مثال:

?Siz küçük müsünüz (شما کوچک هستید؟)

?Biz güzel miyiz (ما زیبا هستیم؟)

توجه

در حالت سوم شخص جمع، می‌توان پسوند lar- و ler- را نیاوریم، مثلا دو جمله زیر هر دو درست هستند:

?Onlar mühendisler mi (آنها مهندس هستند؟)

?Onlar mühendis mi (آنها مهندس هستند؟)

سوالی کردن منفی
برای سوالی کردن منفی جملات، قبل از پیشوند سوالی و فعل بودن، واژه değil را می‌آوریم. جدول صرف عینا مانند جمله مثبت خواهد بود، با این تفاوت که قبل از فعل واژه değil اضافه خواهد شد:

من … نیستم؟
Ben … değil miyim?

تو … نیستی؟
Sen … değil misin?

او … نیست؟
O … değil mi?

ما … نیستیم؟
Biz … değil miyiz?

شما … نیستید؟
Siz … değil misiniz?

آنها … نیستند؟
Onlar … değiller mi?

مثال:

?Biz hasta değil miyiz (ما بیمار نیستیم؟)

 

[əlireza]

yemek(ye) – خوردن

Ben yerim

من میخورم
Sen yersin

تو می خوری
O yer

او می خورد
Biz yeriz

ما میخوریم
Siz yersiniz

شما می خورید
Onlar yerler

آنها می خورند

به نظر میاد این صرفها اشکال دارند به اینصورت که:

ben yeyirim
sen yeyirsin
o yeyir
biz yeyiriz
siz yeyirsiniz
onlar yeyirler

 

[Su Señor]

سوالی کردن با واژه‌های پرسشی
ابتدا در جدول زیر به واژه‌های پرسشی پرکاربرد در زبان ترکی توجه کنید:

کجا؟
Neresi?

چرا؟
Niye?/ Niçin? /Neden?

در کجا؟
Nerede?

چه؟
Ne?

از کجا؟
Nereden?

کدام
Hangi?

به کجا؟
Nereye?

چند تا؟
Kaç tane?

چه کسی؟
Kim?

چه زمان؟ کی؟
Ne zaman?

چگونه؟
Nasıl?

چند؟
Kaç?

چقدر؟
Ne kadar?



وقتی جمله‌ای با کلمه پرسشی ساخته شود دیگر نیاز نیست پسوند پرسشی هم آورده شود، مثلا:

Bu ne mi? → Bu ne (آن چیست؟)

Otel nerede mi? → Otel nerede (هتل کجاست؟)

 

[Su Señor]

فعل بودن در زبان ترکی استانبولی فعلی خاص است (که به آن فعل ناقص defective verb می‌گویند) و تنها فعل بی‌قاعده این زبان است و با سایر افعال فرق می‌کند. این فعل در جملاتی به کار برده می‌شود که حالت چیزی/کسی را نشان دهد، مثلا «خانه بزرگ است» و «سفر کوتاه بود». فعل بودن در زبان ترکی فعل Imek است که فعلی ناقص محسوب می‌شود؛ یعنی به صورت پسوند صرف شده و به واژه‌ها می‌چسبد. ریشه این فعل (i-) به دلیل تطابق آوایی به چهار صورت اصلی i و I و u و ü تبدیل می‌شود. این فعل در زمان حال و گذشته به صورت زیر صرف می‌شود:

جدول صرف فعل بودن (زمان حال)

پسوند ضمیر فارسی

Ben-im من … هستم.

Sen-sin تو … هستی.

O-dir او … است.

Biz-iz ما … هستیم.

Siz-siniz شما … هستید.

Onlar-ler آنها … هستند.

نکته اول

طبق واژه‌ای که قبل از پسوند آمده، این پسوند به چهار حالت در می‌آید، برای مثال در حالت اول شخص مفرد چهار حالت -im/-ım/-um/-üm را به خود می‌گیرد.

نکته دوم

در حالت اول شخص مفرد و جمع، وقتی حرف انتهای واژه، یکی از حروف صدادار باشد، حرف y میانجی بین واژه و پسوند قرار می‌گیرد، مثلا:

ben hastayım (من بیمار هستم.)

نکته سوم

برای حالت سوم شخص جمع، در صورتی که بخواهیم به طور کلی صحبت کنیم و شخص خاصی مدنظر ما نباشد، می‌توانیم پسوند –lar/ -ler را نیاوریم، مثلا:

Onlar güzel (آنها زیبایند.)

 

[Su Señor]

جدول صرف بودن (زمان گذشته)


Ben …-dim من … بودم.

Sen …-din تو … بودی.

O … -di. او … بود.

Biz …-dik. ما … بودیم.

Siz …-diniz. شما … بودید.

Onlar …-diler. آنها … بودند.


نکته اول

در صیغه سوم شخص مفرد و جمع زمان حال، فعل بودن دو حالت دارد. در یک حالت هیچ پسوندی به واژه اضافه نمی‌شود. در حالت دوم پسوند –dir به واژه اضافه می‌شود. اگر دارید در موقعیتی غیررسمی و دوستانه صحبت می‌کنید لازم نیست با پسوند جمله را بسازید. اما اگر در موقعیت رسمی می‌خواهید صحبت کنید یا متنی رسمی (مثلا دایره‌المعارف) بنویسید، باید از پسوند –dir استفاده کنید. این دو حالت در برخی موقعیت‌ها جای همدیگر هم استفاده می‌شوند. به مثال‌های زیر توجه کنید:

.O benim evim (این خانه من است.)

.Örümcek bir hayvandır (عنکبوت یک جانور است.)

نکته دوم

چون فعل بودن برای هر ضمیر فاعلی فرق می‌کند می‌توان جملات را بدون ضمیر ساخت، مانند زبان فارسی که جملاتی نظیر «خسته‌ام» یا «رفته‌اند» جملات درست دستوری محسوب می‌شوند. به خاطر وجود پسوند (شناسه) به راحتی می‎توان ضمیر را شناسایی کرد. به مثال‌ها توجه کنید:

.Güzelim (زیبایم.)

توجه

اگر در مثال بالا ضمیر آورده شود، قصد گوینده تاکید روی فاعل جمله بوده است:

.Ben güzelim (من زیبا هستم.)