آموزش زبان ترکی استانبولی

[Su Señor]

فعل گذرا فعلی است که علاوه بر فاعل به مفعول نیاز داشته باشد، مثلا خوردن؛ فعل ناگذر فعلی است که تنها به فاعل نیاز دارد، مانند آمدن. در زبان ترکی می‌توان با اضافه کردن میانوند t به افعال ناگذر آنها را تبدیل به افعال گذرا کنیم، به مثال‌ها توجه کنید:

Anlamak (فهمیدن)

Anlatmak (فهماندن)

başlamak (شروع شدن)

Başlatmak (شروع کردن)

بعضی از افعال هم با اضافه شدن یکی از پسوندهای dir/-dır/-dur/-dür/-tir/-tır/-tur/-tür به بن فعل از ناگذر به گذرا تبدیل می‌شوند، مثلا:

Açmak (باز کردن)

Açtırmak (باز شدن توسط کسی)

Kanmak(قول خوردن)

Kandırmak(گول زدن)

پسوندهای -ir/-ır/-ur/-ür/-er/-ar نیز بعضی از افعال را از ناگذر به گذرا تبدیل می‌کنند، مثلا:

Içmek (نوشیدن)

Içirmek (نوشاندن)

Düşmek (افتادن)

Düşürmek (انداختن)

برخی از افعال هم حالت گذرا و ناگذرشان با هم متفاوت است و استثنا محسوب می‌شوند، مثلا:

Gelmek (آمدن)

Getirmek (آوردن)

Gitmek (رفتن)

Götürmek (بردن)

برخی از افعال با اضافه شدن پسوندهای -it/-ıt/-ut/-üt به بن فعل از ناگذر به گذرا تبدیل می‌شود، مثلا:

Korkmak (ترسیدن)

Korkutmak (ترساندن)



نکته

بعضی از افعال وقتی از حالت ناگذر به گذرا تبدیل می‌شوند معنایشان کلا عوض می‌شود، مثلا:

Kaçmak (فرار کردن)

Kaçırmak (از دست دادن)

Almak (گرفتن، خریدن)

Aldırmak (اهمیت دادن)

 

[Su Señor]

در زبان ترکی استانبولی، وجه توانستن با پسوندهای abil/ebil درست می‌شود. با توجه به آخرین حرف صدادار بن فعل، یکی از پسوندها را انتخاب می‌کنیم. این وجه در هر زمانی می‌تواند به کار رود اما معمولا در زمان حال ساده ساخته می‌شود.

حالت مثبت
برای ساختن وجه توانستن در حالت مثبت ابتدا بن فعل را می‌نویسیم. بعد با توجه به آخرین حرف صدادار بن فعل، یکی از پسوندهای توانستن را انتخاب می‌کنیم. اگر آخرین حرف صدادار بن a/ı/o/u بود abil– و اگر e/i/ö/ü بود ebil– را می‌نویسیم. اگر دو حرف صدادار کنار هم قرار گرفتند، یک y میانجی بینشان قرار می‌دهیم. بعد از آن هم پسوند زمان و شناسه را اضافه می‌کنیم.

مثال:

Sen yazabilirsin (تو می‌توانی بنویسی)

در جدول زیر می‌توانید مثال‌هایی برای هر شخص ببینید:

من می‌توانم بنویسم Ben yazabilirim
تو می‌توانی بشنوی Sen duyabilirsin
او می‌تواند بخواند O okuyabilir
ما می‌توانیم شنا کنیم Biz yüzebiliriz
شما می‌توانید نگاه کنید Siz izleyebilirsiniz
آنها می‌توانند بیایند Onlar gelebilirler

 

[Su Señor]

حالت منفی
برای ساختن حالت منفی وجه توانستن یکی از حروف a/e را قبل از پسوندهای منفی کننده ma/me قرار می‌دهیم و آن را به بن فعل می‌چسبانیم. انتخاب بین از این پسوندها به آخرین حرف صدادار بن فعل بستگی دارد. اگر آخرین حرف صدادار یکی از حروف a/ı/o/u بود ama– و اگر e/i/ö/ü بود eme– را می‌نویسیم. اگر بن فعل با حرف صدادار تمام می‌شد، برای جلوگیری از پشت سرهم آمدن دو حرف صدادار، یک y میانجی بین پسوند و بن قرار می‌دهیم. در آخر هم پسوند زمان و شناسه را به بن فعل اضافه می‌کنیم.

مثال:

Sen yazamazsin (تو نمی‌توانی بنویسی)

در جدول زیر می‌توانید مثال‌هایی برای هر شخص ببینید:

من نمی‌توانم بنویسم Ben yazamam
تو نمی‌توانی بشنوی Sen duyamazsın
او نمی‌تواند بخواند O okuyamaz
ما نمی‌توانیم شنا کنیم Biz yüzemeyiz
شما نمی‌توانید نگاه کنید Siz izleyemezsiniz
آنها نمی‌توانند بیایند Onlar gelemezler

 

[Su Señor]

منفی کردن در زبان ترکی استانبولی با زبان فارسی تفاوت دارد. واژه منفی کننده در ترکی یک پسوند به نام değil است که صرف می‌شود و بعد از واژه‌ها و در انتهای جمله قرار می‌گیرد. مهم‌ترین نکته‌ای که در ساخت جمله منفی باید در نظر بگیرید این است که در این نوع جملات صفت صرف نمی‌شود و به شکل ساده خود می‌آید. ساختار جمله منفی این گونه خواهد بود:

ضمیر + شکل ساده و صرف نشده صفت یا اسم + شکل صرف شده واژه değil

جدول صرف واژه değil
Ben … değilim من … نیستم.
Sen … değilsin تو … نیستی.
O … değil او … نیست.
Biz … değiliz ما … نیستیم.
Siz … değilsiniz شما … نیستید.
Onlar … değiller آنها … نیستند.
در مثال زیر نحوه منفی کردن یک جمله مثبت را می‌بینید:

Ben uzunum (من قدبلندم.)

Ben uzun değilim (من قدبلند نیستم.)

توجه

دقت کنید که صفات در این حالت، یعنی در جملات منفی با فاعل تطابق ندارند و در حالت ساده و صرف نشده می‌آیند:

Sen uzun değilsin (تو قدبلند نیستی.)

نکته

واژه değil به صورت /دِییل/ تلفظ می‌شود.

 

[Su Señor]

یه نکته در باره ی تلفظ ğ که شبیه gh در انگلیسی تلفظ میشود مثل واژه light

 

[Su Señor]

وجه التزامی برای بیان کارهایی است که در آنها التزام وجود داشته باشد. در فارسی، این وجه را با اضافه کردن ب‍ به ابتدای بن مضارع می‌سازیم، مثلا بروم، بدانم، بخورید و …

 

[Su Señor]

حالت مثبت
در حالت مثبت وجه التزامی، بر اساس اصل تطابق آوایی، یکی از پسوندهای زیر را برای ضمایر فاعلی انتخاب می‌کنیم. در جدول زیر با این پسوندها آشنا می‌شوید:

برویم gidelim
Biz (y)-elim/-alım

بروم gideyim
Ben (y)-eyim/-ayım

بروید gidesiniz
Siz (y)-esiniz/-asınız

بروی gidesin
Sen (y)-esin/-asın

بروند gideler
Onlar (y)-eler/-alar

برود gide
O (y)-e/-a

 

[Su Señor]

حالت منفی
نخوریم yemeyelim Biz –meyelim/-mayalım
نخورم yemeyeyim Ben -meyeyim/-mayayım
نخورید yemeyesiniz Siz -meyesiniz/-mayasınız نخوری yemeyesin Sen -meyesin/-mayasın
نخورند yemeyeler Onlar -meyeler/-mayalar
نخورد yemeye O -meye/-maya

 

[Su Señor]

سوالی مثبت و منفی
کافی است پس از هر فعل پسوند سوالی mi/mı را بیاوریم، مثلا:

?dinleyeyim mi (گوش بکنم؟)

?kabuletmeyeyim mi (قبول نکنم؟)

فعل بودن در وجه التزامی
فعل بودن در وجه التزامی از فعل olmak ساخته می‌شود.

biz olalım
ben olayım
siz olasınız
sen olasın
onlar olalar
o ola

 

[Su Señor]

وجه امری در زبان فارسی از وجه التزامی درست می‌شود. در زبان ترکی استانبولی، در همه شخص‌ها می‌توان وجه امری ساخت. در فارسی با کلمه بگذار وجه امری برای همه صیغه‌ها درست می‌شود مثلا بگذار بروم، بگذارید بیاید و …

برای دوم شخص مفرد و جمع با اضافه کردن ب‍ به ابتدای بن مضارع وجه امری ساخته می‌شود مثلا بخور، بروید.

در زبان ترکی، پسوندهای وجه امری برای اول شخص مفرد و اول شخص جمع همانند حالت التزامی است.

 

[Su Señor]

حالت مثبت
Biz (y) -elim/-alım
Ben (y) -eyim/-ayım
Siz (y) -in/-ın/-un/-ün
Sen ø
Onlar -sinler/-sınlar/-sunlar/-sünler
O -sin/-sın/-sun/-sün
نکته:

حالت دوم شخص جمع، علاوه بر پسوندهای -in/-ın/-un/-ün حالت مودبانه نیز دارد و در حالت مودبانه از پسوندهای -iniz/-ınız/-unuz/-ünüz استفاده می‌شود که در ترجمه فارسی می‎توان از واژه لطفا برای معادل سازی استفاده کرد، مثلا:

Kapıyı açın (در را باز کنید)

kapıyı açınız (لطفا در را باز کنید)

 

[Su Señor]

حالت منفی
نمانیم kalmayalım Biz -meyelim/-mayalım
نمانم kalmayayım Ben -meyeyim/-mayayım
نمانیدKalmayın
(لطفا نمانید)(kalmayınız)Siz -meyin/-mayın (-meyiniz/-mayınız)
نمان kalma Sen -me/-ma
نمانند kalmasınlar Onlar -mesinler/-masınlar
نمانَد kalmasın O -mesin/-masın
سوالی مثبت و منفی
برای سوالی کردن مافی است بعد از فعل پسوند سوالی mi/mı/mu/mü را بیاوریم، مثلا gideyim mi? (بروم؟) دقت کنید که دوم شخص مفرد و دوم شخص جمع در وجه امری حالت سوالی ندارند.

 

[Su Señor]

جملات شرطی در زبان فارسی با “اگر” ساخته می‌شود اما در زبان ترکی استانبولی معمولا از کلمه eğer استفاده نمی‌کنند و به جای آن برای ساختن وجه شرطی از پسوندهای -se/-sa استفاده کرده و آن را به بن فعل متصل می‌کنند. برای بیان آرزو، فرضیه و شرط وجه شرطی به کار می‌رود.

 

[Su Señor]

حالت مثبت
در جدول زیر حالت شرطی فعل دانستن bilmek آمده است:

اگر بدانیم bilsek اگر بدانم bilsem
اگر بدانید bilseniz اگر بدانی bilsen
اگر بدانند bilseler اگر بداند bilse

 

[Su Señor]

حالت منفی
برای منفی کردن حالت شرطی باید پسوندهای -mese/-masa را به بن فعل اضافه می‌کنیم. در جدول زیر فعل بودن olmak در حالت منفی شرطی منفی آمده است:

اگر نباشید olmasak اگر نباشم olmasam
اگر نباشید olmasanız اگر نباشی olmasan
اگر نباشند olmasalar اگر نباشد olmasa
حالت سوال مثبت و منفی
برای حالت سوالی مثبت و منفی کافی است mi/mı را بعد از فعل مثبت و منفی اضافه کنید، مثلا:

?kalsam mı (اگر بمانم؟)

?gelmesek mi (اگر نیاییم؟)

 

[Su Señor]

زمان حال ساده در زبان ترکی، برای اشاره به اعمالی استفاده می‌شود که همواره انجام می‌شوند. این زمان، معادل زمان حال استمراری در زبان فارسی است. این زمان با پسوندی که به انتهای بن فعل متصل می‌شود، درست می‌شود. بن فعل در ترکی با حذف کردن پسوند mak/mek از انتهای مصدر حاصل می‌شود، مثلا بن ماضی مصدر (yazmak (yaz است و بن مصدر (yemek (ye است.

چهار حالت مثبت، منفی، سوالی مثبت و سوالی منفی، هر کدام پسوند خاص خود را دارند.

 

[Su Señor]

حال ساده مثبت
زمان حال ساده مثبت با پسوند r- ساخته می‌شود. طبق اصل تطابق آوایی، این پسوند سه حالت به خود می‌گیرد:

• حالت اول: بن فعل‌هایی که آخرین حرفشان حرف صدادار است. بن فعل‌هایی مانند başla، ye، oku (به ترتیب به معنای شروع کرد، خورد، خواند) در زمان حال ساده به انتهایشان پسوند r- اضافه می‌شود. در حالت اول، ساختار فعل اینگونه خواهد بود: بن فعل + پسوند حال ساده + پسوند شخصی (شناسه). مثال:

Ben yerim (من می‌خورم)

ben
-rım
-rim
-rum
-rüm

sen
-rsın
-rsin
-rsun
-rsün

O
-r
-r
-r
-r

Biz
-rız
-riz
-ruz
-rüz

Siz
-rsınız
-rsiniz
-rsunuz
-rsünüz

onlar
-rlar
-rler
-rlar
-rler

 

[Su Señor]

یک چیز مهم رو باید قبل از فعل ها میگفتم
درباره تلفظ حروف الفبا
اصل تطابق آوایی یکی از اصلی‌ترین قوانین دستوری زبان ترکی است و دانستن آن برای زبان‌آموزان ضروری است. این قوانین پسوندهایی که به اسامی وصل می‌شوند را تغییر می‌دهند. زبان ترکی زبان پسوندهاست؛ بنابراین دانستن این اصل شما را قادر می‌سازد که به درستی از پسوندها استفاده کنید.

اصلی تطابق آوایی به دو دسته اصلی (major) و فرعی (minor) تقسیم‌بندی می‌شود.

اصل تطابق آوایی اصلی (major vowel harmony)
زبان ترکی 8 حرف صدادار دارد که به دو دسته صداهای سخت (hard) و نرم (soft) تقسیم می‌شود. همانطور که در جدول زیر می‌بینید 4 حرف صدادار سخت و 4 حرف صدادار نرم هستند:

a, ı, o, u حروف صدادار سخت
e, i, ö, ü حروف صدادار نرم
واژه‌های اصیل ترکی اغلب همه حروف صدادارشان سخت یا نرم است. واژه‌هایی که هم حرف صدادار نرم و هم سخت دارند یا از زبان‌های دیگر وارد ترکی شده اند یا اینکه در طول زمان تغییر کرده‌اند و استثنا محسوب می‌شوند. برای تشخیص دادن سختی و نرمی واژه به آخرین حرف صدادار واژه‌ها دقت کنید:

Okul

این واژه (به معنای مدرسه) واژه‌ای سخت است چون آخرین حرف صدادار آن آوایی سخت است.

Kahve

این واژه (به معنای قهوه) واژه‌ای نرم است چون آخرین حرف صدادار آن نرم است.

بر اساس اصل تطابق آوایی، پسوندی که بخواهد به واژه سخت بچسبد باید آوای سخت داشته باشد و پسوندی که بخواهد به واژه نرم بچسبد باید آوای نرم داشته باشد. برای مثال پسوند –de را در نظر بگیرید که به معنای «در» است و بعد از اسم می‌آید. به مثال‌ها توجه کنید تا ببینید این پسوند با واژه‌های سخت به حالت –da و با واژه‌های نرم به حالت –de می‌آید:

Evde (در خانه)

Okulda (در مدرسه)

اصل تطابق آوایی فرعی (minor vowel harmony)
در بخش قبل دیدیم که هشت حرف صدادار زبان ترکی به دو دسته سخت و نرم تقسیم‌بندی می‎شود. در این بخش با یک لایه تقسیم‌بندی دیگر آشنا می‌شویم که حروف صدادار را به دو دسته گرد و صاف تقسیم می‌کند:

A, E, I, İ حروف صدادار صاف
O, Ö, U, Ü حروف صدادار گرد
چهار تا از این حروف با لب‌های گرد ادا می‌شوند و 4 تا با لب‌هایی صاف. واژه‌های ترکی بسته به آخرین حرف صدادار یا واژه گرد یا واژه صاف هستند. واژه‌هایی که این قانون را نقض می‌کنند یا از زبان‌های دیگر وارد زبان شده‌اند یا در طول زمان تغییر کرده‌اند.

Okul

این واژه یک واژه گرد است چون آخرین حرف صدادار آن یک حرف گرد است.

Kahve

این واژه به دلیل اینکه آخرین حرف صدادارش صاف است واژه صاف محسوب می‌شود.

بر اساس این اصل، اگر پسوندی که با i-شروع می‌شود بخواهد به واژه‌ای گرد بچسبد باید به u- یا –ü تبدیل شود. اگر واژه سخت بود به u- و اگر نرم بود به –ü تبدیل می‌شود. برای مثال پسوند im– به معنای (من) وقتی به واژه سخت و گرد وصل می‌شود شکل um– به خود می‌گیرد:

Okulum (مدرسه من)

اگر همین پسوند به واژه‌ نرم و گرد بچسبد به صورت üm- می‌آید:

Gülüm (گل من)

 

[Su Señor]

بعد از اصل تطابق آوایی، این قانون نیز بسیار مهم و پراهمیت است. زبان ترکی، زبان پسوندهاست و دانستن این اصول به افراد کمک می‌کند که شکل صحیح پسوند را به انتهای واژه‌ها بچسبانند.

حروف بی‌صدا در زبان ترکی 21 عدد است. این حروف به دو دسته واک‌دار و بی‌واک دسته‌بندی می‌شوند. در جدول زیر می‌توانید این حروف را مشاهده کنید:

b, c, d, g,ğ, j, l, m, n, r, v, y, z

حروف واک‌دار
f, s ,t , k, ç, ş, h, p

حروف بی‌واک
اگر پسوندی که با یکی از حروف d یا c شروع شود، بخواهد به واژه‌ای بچسبد که آخرین حرفش بی‌واک است، d و c به t و ç تبدیل می‌شود (یعنی به حالت بی‌واک خود تبدیل می‌شوند)، به مثال‌ها توجه کنید تا موضوع روشن‌تر شود:

Kitap + da = kitapta

چون واژه با حرف بی‌واک /p/ ختم شده بود، پسوند da- به ta- تبدیل شد.

اگر پسوندی با حروف صدادار شروع شود و بخواهد به واژه‌ای بچسبد که حرف آخرش یکی از حروف بی‌واک ç, p, k, t باشد، این چهار حروف به حالت واک‌دار خود در می‌آیند و تبدیل به c, b, g/ğ, d می‌شوند، به مثال توجه کنید:

Balik + a = baliğa (به ماهی)

Cep + i = Cebi (جیب را)

نکته

این قانون استثنائاتی دارد. اکثر واژه‌هایی که کوتاه و یک هجایی هستند هیچ تغییری نمی‌کنند، مانند top (توپ) یا et (گوشت).

 

[Su Señor]

فکر نمیکنم کسی باشه که اینا رو ندونه

A a /a/ As a in father
B b /b/ As b in boy
Cc /d͡ʒ/ As j in joy
Ç ç /t͡ʃ/ As ch in chair
D d /d/ As d in dog
/E e /e/ As e in red and sometimes /æ/
Ff /f/ As f in far
G g /ɡ/, /ɟ/As g in got
Ğ ğ /ː/, /‿/, /j/ As gh in through
H h /h/ As h in hot
I ı /ɯ/ As e in open
İi /i/ As ee in feet
J j /ʒ/ As s in measure
K k /k/, /c/As k in kit
L l /ɫ/, /l/As l in love
M m /m/ As m in man
N n /n/ As n in nice
O o /o/ As o in more
Ö ö /ø/ As ur in nurse, with lips rounded
P p /p/ As p in pin
R r /ɾ/ As r in run
S s /s/ As s in song
Ş ş /ʃ/ As sh in show
T t /t/ As t in tick
U u /u/ As oo in zoo
Ü ü /y/ As u in cute
V v /v/ As v in vat
Y y /j/ As y in yes
Z z /z/ As z in zigzag​