بیایید عروض یاد بگیریم !

[F@temeh]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولن

هزج مثمن اخرب محذوف مثلا؟

 

[N.M]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

هزج مثمن اخرب محذوف مکفوف! ؛؛)

 

[F@temeh]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

آهان راس میگی.
خب بعدی رو بذار.

 

[N.M]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

ذرات جهان به عشق آن خورشید
رقصان ز عدم به سوی هست آمد


حسن تو همیشه در فزون باد
رویت همه‎ساله لاله‌گون باد


بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم
فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم


اینا رو بگو تا بعدش بریم رمل. ؛؛)

 

[F@temeh]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

ذرات جهان به عشق آن خورشید
رقصان ز عدم به سوی هست آمد

مفعولُ مفاعلن مفاعیلن

هزج مسدس (؟ ) اخرب مقبوض؟ :س

× گویا درسته من بقیه‌شُ بگم یا بقیه میگن؟ (هیچکس نیس جز خودم و خودت نرگس. )

 

[F@temeh]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

چقد بقیه گفتن
خیلی باحاله که چرا نمیگید؟

حسن تو همیشه در فزون باد
رویت همه‎ساله لاله‌گون باد

مفعولُ مفاعلن فعولن

هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف؟ :-s

بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم
فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم

مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن

هزج مثمن؟

× نرگس بیا بگو درستشُ آبروم نره

 

[N.M]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن

هزج مثمن؟

یادم رفت اینو بگم. اگه هیچ تغییری داده نشه می‌شه سالم. هزج مثمن سالم.

ذوق ندارن فاط. ذوق ندارن... [-(

 

[F@temeh]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

بابا پونزده صفحه س ده تا دونه پست تو هرکودوم.
آخه پست ها بصورت پرسش و پاسخه نمیشه جدا کرد.
شما بگو چی میدونی کلا از عروض و اینا، من بگم کجاهارو بخونی.

 

[F@temeh]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

خب باید جدول بکشین یا پیدا کنید جدولشُ. من تو کتابب عروض و قافیه‌ی خیلی سبز پیدا کردم جدولشُ.

میگم واسه اینکه با ارکان راحت تر باشین یه جدول بکشین با پنج ستون و توش به ترتیب
ارکان یک هجایی تا پنج هجایی رو بنویسین بعد جلوی هر رکن آرایش هجایی اونو بنویسین
مثلا تو ستون اول بنویسین: فع -
تو ستون دوم بنویسین : فَعَل U -
فَعلُن - -
بعد وقتی که هحاهای اون مصراع و عبارت رو مشخص کردین راحت تر میتونین وزنشو تطبیق بدین
قضیه جدول اینه!

البته بعد از یکم وقت دیگه نیازی به جدول ندارید.

 

[فاطمه م.]

پاسخ : باهم عروض بیاموزیم

اطلاعات کم و پایه ی من:

تاثیر شعر به دو عامل اصلی "عاطفه" و "وزن" برمیگرده.

عاطفه به حالات و روحیاتی گفته میشه که شاعر قصد انتقال اون هارو داره.
و وزن ب طور خلاصه آهنگی هستش که شعر داره.

برای شناخت وزن لازمه "هجا" (بخش) های کلمات و اجزای تشکیل دهنده ی اون رو بشناسیم.

هجا به آوایی گفته میشه که با یک بار باز و بسته شدن دهان از اون بیرون میاد. هجا از "واج" تشکیل میشه.
واج کوچکترین واحد آوایی ایه که خودش بی معنیه، اما تغییر اون باعث تغییر معنی هجا و در پی اون کلمه میشه.

ما توی ادبیات فارسی 29 تا واج داریم که به دو دسته ی 23 تایی صامت و 6 تایی مصوت تقسیم میشن.

صامت ها : ء(ع) – ب – پ – ت(ط) – ج – چ – ح – خ – د – ر – ز(ذ) - ژ – س (ص-ث) – ش – ف - ک – گ – ل- م – ن – و – ه(ح) – ی.

مصوت ها هم خودشون به دو دسته ی کوتاه و بلند تقسیم میشن:
مصوت های کوتاه: َ – ِ – ُ
مصوت های بلند: ای – و – ا
مصوت های بلند از نظر امتداد ( مقدار زمانی که برای بیان نیاز دارن) 2 برابر مصوت های کوتاه هستن، یا با امتداد 1 صامت + 1 مصوت کوتاه برابری میکنن.

هجا ها یا بخش ها از 1 مصوت و 1 الی 3 صامت تشکیل میشن. از اونجایی که هر هجا فقط و فقط 1 مصوت داره، تعداد مصوت های یک کلمه برابر با تعداد هجا های اون هستش.

هجاها به 3 دسته تقسیم میشن:

1. هجاهای کوتاه
هجاهای کوتاه از 1 صامت + 1 مصوت کوتاه تشکیل میشن و اون ها رو با علامت اختصاری U نشون میدیم.
مثل: نه : نَ (U)

2. هجاهای بلند
هجاهای بلند دو دسته ان و هر دو دسته ی اون ها رو با- نشون میدیم.
2.1. 1 صامت + 1 مصوت بلند
مثال: پا (-)
2.2. 1 صامت + 1 مصوت کوتاه + 1 صامت
مثال: سَر(-)

3. هجای کشیده
هجاهای کشیده 3 دسته ان و اون ها رو با –U نشون میدیم.
3.1. 1 صامت + 1 مصوت بلند + 1 صامت
مثال: بام (-U)
3.2. 1 صامت + 1 مصوت کوتاه + 1 صامت + 1 صامت
مثال: سرد (-U)
3.3. 1 صامت + 1 مصوت بلند + 1 صامت + 1 صامت
مثال: داشت (-U)

هر هجای کشیده از نظر امتداد معادل یک هجای بلند ( 3 حرف اول ) و یک هجای کوتاه (1 یا 2 حرف باقی مونده) هستش.

هر هجا رو همون طور که میخونیم ، مینویسیم تا به اشتباه بر نخوریم. مثلا "خواهر" رو "خاهر" مینویسیم.

نون ساکن هر جا بعد از یه مصوت بیاد حذف میشه. مثال: خون : خو (-)

هیچ واژه ای با مصوت شروع نمیشه، اون هایی که در ظاهر با مصوت شروع شدن، یک صامت همزه قبل از مصوتشون دارن. مثال: اردک : ءُردک

دو کلمه یا دو بیت یا دو مصراع چ زمانی هم وزن هستن؟
زمانی که
1. تعداد هجاهای اون ها با هم برابر باشه.
2. هجا های کوتاه و بلند اون ها در مقابل هم قرار بگیره.

مثال: 2 واژه ی "عجایب" و "گوهرها" با هم هم وزن هستن.
عجایب: عَ / جا / یِب : U / - / -
گهرها: گُ / هر / ها : U / - / -

اگه دو واژه ی هم وزن دارای حروف مشترک بیشتری باشن، خوش آهنگ تر به نظر میرسن. مثال : خراب ، شراب

باید بدونیم که منظور از هم وزنی، هم وزنی صرفی نیست، توی وزن صرفی دو کلمه مصوت های یکسانی دارن اما توی وزن عروضی نیازی به این یکسانی نیست.

توی هر شعر تمام مصراع ها هم وزن هستن. یعنی ترتیب و تعداد هجا در هر دو مصراع یکی هستش.

 

[فاطمه م.]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

آموزش مقدماتی وزن به زبان ساده
دکتر مهدی موسوی

 

[Analia]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

منم یه خلاصه ای بگم...

درس اول
حرف-هجا-وزن
یادآوری»
واژه از حرف ساخته میشود.
منظور از حرف صورت ملفوظ(واج)است، نه شکل خطی آن.
در وزن شعر صورت ملفوظ اهمیت دارد نه شکل خطی آن

تبصره یک:
-مصوت کوتاه برابر با یک حرف. مثال: سر» (س ــَـ ر) 3 حرف
-مصوت بلند دو برابر مصوت کوتاه، کشیده تلفظ میشود.
-مصوت بلند در وزن شعر دو حرف به حساب می آید. مثال:سار»(س ا ر)4 حرف
تبصره 2:
-(ا،و،ای) در صورتی که دومین حرف هجا باشد، مصوت بلند و دو حرف به حساب می آید.
-«ا» : در ابر یک حرف و صامت است/ «ا»: در بار دو حرف و مصوت بلند است
-«و»: در وعده یک حرف و صامت است/«و»: در سود دو حرف و مصوت بلند است
-«ی»: در یادیک حرف و صامت است/«و»: در دید دو حرف و مصوت بلند است
توجه
مصوت چه بلند چه کوتاه دومین حرف هجاست.

تعریف
-هجا یک واحد گفتار است که با هر ضربه هوای ریه به بیرون رانده میشود.
-هجا همان است که در دوران ابتدایی به آن بخش میگویند.
-در هر هجا فقط یک مصوت وجود دارد. مثل: پَر/ وا / نه = ن ِ

انواع هجاها:
1.هجای کوتاه:
-دارای دو حرف
- با علامت U نشان داده میشود
-الگو: صامت + مصوت کوتاه
مثال:
نَ(نه)(2 حرف = U) تُ(تو)(2 حرف = U)
2.هجای بلند:
-دارای سه حرف
-با علامت _ نشان داده میشود
-الگوی هجاهای بلند:
الف: صامت + مصوت کوتاه + صامت
ب: صامت + مصوت بلند
مثال:
سر: سه حرف، الگوی «لف»
با : سه حرف ، الگوی «ب»
3.هجای کشیده:
-دارای چهار یا پنج حرف می باشد
- با علامت _U نشان داده می شود
الگو:
الف: صامت + مصوت کوتاه + صامت + صامت مثال: نَرم ، چهار حرف است
ب: صامت + مصوت بلند + صامت + صامت مثال: کاشت، پنج حرف است
ج: صامت + مصوت بلند + صامت مثال: تار ، پنج حرف است

توجه:
الف) هر هجا فقط یک مصوت دارد
ب) تعداد هجاها بستگی به تعداد مصوت(چه بلند، چه کوتاه) دارد. مثال:با|ران »» 2 مصوت ، دو هجا
تبصره ی هجاها
تبصره 1: مصوت بلند دو حرف به حساب می آید/ مصوت کوتاه و صامت، هر کدام یک حرف به حساب می آیند.
مثال: سی : سه حرف
تبصره :2 «ن» ساکن بعد از مصوت بلند در یک هجا حذف میشود، یعنی به شمار نمی آید
مثال:
جان »»» __
کین»»» __
توجه

اگر این «ن» به هجای بعد منتقل گردد، چون در این هجای جدید بعد از مصوت بلند (ا،و،ای) نیامده و ساکن نیست، حذف نمی شود.
مثال:
جان : ـــ
جا|نم : ــــ ــــ
تبصره 3 : «آ» در خط برابر است با همزه و مصوت بلند «ا» پس سه حرف است.
مثال:

آ | دَم : __ __

وزن شعر
قواعد تعیین وزن:
1.درست خواندن و درست نوشتن شعر
2.تقطیع هجایی
3.تقطیع به ارکان
4.اختیارات شاعری را باید به دقت به کار برد.
درست خواندن شعر:

طاعت آن نیست که بر خاک نهی پیشانی صدق پیش آر که اخلاص به پیشانی نیست
طاعتان = حذف همزه صورت گرفته پیشار = حذف همزه صورت گرفته
نکته:
معمولاً «و» عطف یا ربط در شعر به صورت ضمّه تلفظ میشود و روی حرف ماقبل قرار می گیرد.
مثال:
خیز و در کاسه ی زر آب طربناک انداز پیشتر زانکه شود کاسه ی سر خاک انداز


درس دوم:تقطیع به ارکان


اینجا خوب توضیح داده به نظرم

درس سوم: اختیارات زبانی ،ارکان و زحافات(تغییرات)در عروض



ارکان

الف)ارکانی که درآغاز و میان و پایان مصراع می آیند.

1) فاعلاتن ـــ U ــــ ــــ



)2 فاعلن ــــ U ــــ



3) مفاعیلن U ــــ ــــ ــــ



4 ) فعولن U ــــ ــــ



5) مستفعلن ــــ ــــ U ــــ



6) مفعولن ــــ ــــ ــــ



7) فعلاتن U U ــــ ــــ



8) فَعِلن U U ــــ



9) مفاعلن U ــــ U ــــ



10) مفتعلن ــــ U U ــــ



11) فع لن (= فاعل) ــــ ــــ



ب) ارکان غیر پایانی که در آخر مصراع قرار نمی گیرند. آخرین هجای هر یک از این ارکان کوتاه است.


1) فاعلات ــــ U ــــ U



2) فعلات U U ـــــ U



3) مفاعیلُ U ـــــ ــــ U



4) مستفعلُ ـــــ ـــــ U U


5 ) مفعولُ ـــــ ـــــ U



6) مفاعلُ U ــــ U U




ج) ارکان پایانی که فقط در آخر مصراع می آیند.


1) فَعَل U ـــ



2) فَع ـــ

اختیارات شاعری:

مواقعی که شاعر اجازه دارد بجای هجای کوتاه هجای بلند بیاورد یا بر عکس یا تغییری جزیی در وزن ایجاد کند .
1-اختیارات زبانی:

از طریق تلفظ هجای بلند به کوتاه یا هجای کوتاه به بلند تبدیل می شود .

لف-اختیار حذف همزه:شاعر اجازه دارد از طریق تلفظ همزه حذف کند یا نکند .
ب-اختیار تغییر کمیت یا امتداد مصوت ها :لف-بلند تلفظ کردن مصوت های کوتاه که در نتیجه هجای کوتاه به هجای بلند تبدیل می شود.ب-کوتاه تلفظ کردن مصوت های بلند که در نتیجه هجای بلند به هجای کوتاه تبدیل می شود .
تبصره :
1-مصوت بلند (آ)هیچگاه کوتاه تلفظ نمی شود .

2-مصوت های بلند (او،ای)در صورتی کوتاه تلفظ می شوند که بعد از آنها مصوتی بیاید .

3-مصوت بلند(او)در کلمات تک هجایی مثل رو ، مو ، کو ، بو ... هرگز کوتاه تلفظ نمی شود .بجز کلمه سو.

4-مصوت بلند (ی)در وسط کلمات ساده (سیاه،خیال...)یا کلمات دارای پسوند و پیشوند(بیا ،بیاموز،روحانیون)اغلب 95%مواقع به صورت کوتاه تبدیل می شود .
اختیارات وزنی :

1.اختیار ابدال:آوردن فاعلاتن (-U--)به جای فعلاتن(UU--) فقط در اول مصراع.عکس آن درست نیست.

2.اختیار تسکین:آوردن یک هجای بلند بجای دو هجای کوتاه در یک رکن.عکس آن امکان پذیر نیست .(در ابتدای مصراع اجازه ندارد.)

2.قاعده ی قلب: شاعر اجازه دارد دو هجای کوتاه و بلند کنار هم در یک رکن را جابجا کند.( این قاعده کلی نیست )

* یک مقاله در مورد «قاعده ی قلب»

4.سکته: اگر شاعر دو هجای کوتاه در دو رکن مجاور را با یک هجای بلند جایگزین کند، شعر دارای سکته خواهد بود
بحر های مشهور زبان فارسی یا شعر فارسی:

1.بحر متقارب:که از تکرار رکن فعولن حاصل می شود .اصل این بحر 4رکن فعولن است . فعولن فعولن فعولن فعولن

زحافات:*تغییرات رکن اصلی*

الف-قصر:حذف نون فعولن و ساکن شدن (ل) که به آن مقصور می گویند.

ب-حذف:حذف هجای پایانی فعولن که باقی می ماند فعل و محذوف نامیده می شود.

ج-ثلم:حذف (ف) فعولن که باقی می ماند عولن و آن را برابر با فع لن گرفته و آن را اثلم می نامند.

2-بحر رمل:از تکرار رکن فاعلاتن حاصل می شود.

سالم آن 4 فاعلاتن است. فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن

زحافات

الف-قصر:حذف (ن)فاعلاتن و سکون(ت)وفاعلات باقی مانده را مقصور می گویند .

ب-حذف:حذف هجای آخر که فاعلا باقی می ماندوبه آن فاعلن و محذوف می گویند.

ج-خبن:حذف(الف)فاعلاتن (حرف دوم)که فعلاتن باقی مانده را مخبون می گویند.

د-کف:حذف(ن)فالاتن که باقی می ماند فاعلات و به آن مکفوف می گویند.

م-شکل:اجتماع خبن و کف یعنی حذف حرف دوم و(ن)آخر که فعلات باقیمانده را مخبون مکفوف یا مشکول می گویند.

ن-صلم:باقی ماندن دو هجای بلند از فاعلاتن که لاتن باقی می ماند و برابر فع لن قرار داده به آن اصلم می گویند.

3-بحر هزج:(یعنی شعر وترانه)که از تکرار مفاعیلن حاصل می شود.سالم آن 4مفاعیلن در هر مصراع است.
زحافات
الف-حذف:حذف هجای آخر که مفاعی باقیمانده=فعولن و به آن محذوف می گویند.
ب-قصر:حذف(ن)آخرکه مفاعیل باقیمانده را مکفوف میگویند.
ج.قبض:تغییر سومین هجا که بلند است به هجای کوتاه، مانند تبدیل مفاعیلن به مفاعلن


چند مثال:
روزگارست این که گه عزت دهد گه خوار دارد چرخ بازیگر از این بازیچه ها بسیار دارد
فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن
بحر رمل مثمن سالم


ای مسلمانان فغان از جور چرخ چنبری وز نفاق تیر و قصد ماه و کید مشتری
فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
بحر رمل مثمن محذوف


سینه خواهم شر شرحه از فراق تا بگویم شرح درد اشتیاق
فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
بحر رمل مسدس محذوف


لب و دندان سنایی همه توحید تو گوید مگر از آتش دوزخ بودش روی رهایی
فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن
بحر رمل مثمن مخبون


نه منِ خام طمع عشق تو می ورزم و بس که چو من سوخته در خیل تو بسیاری هست
فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
بحر رمل مثمن مخبون محذوف یا مقصور


صبحدم مرغ چمن با گل نو خواسته گفت ناز کم کن که در این باغ بسی چون تو شکفت
فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لان
بحر رمل مثمن مخبون اصلم مسبغ


بت خود را بشکن خوار و ذلیل نامور شو به فتوت چو خلیل
فعلاتن فعلاتن فعلن
بحر رمل مسدس مخبون محذوف یا مقصور


عشق تو بربود زمن مایه ی مایی و منی خود نبود عشق تو را چاره ز بی خویشتنی
مفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن
بحر رجر مثمن مطوی


دانه چو طفلی است در آغوش خاک روز و شب این طفل به نشو و نماست
مفتعلن مفتعلن فاعلن
بحر سریع مسدس مطوی مکشوف


کرده گلو پر ز باد قمری سنجاب پوش کبک فرو ریخته مشک به سوراخ گوش
مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلات
بحر منسرح مثمن مطوی مکشوف مقصور


تا کی به تمنای وصال تو یگانه اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه
مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولن
بحر هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف


تقدیر که بر کشتنت آزرم نداشت بر حسن جوانیت دل نرم نداشت
مفعول مفاعیل مفاعیل فَعَل
بحر هزج مثمن اخرب مکفوف مجبوب


ای پادشه خوبان داد از غم تنهایی دل بی تو به جان آمد وقت است که باز آیی
مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن
بحر هزج مثمن اخرب


ای باد بامدادی خوش می روی به شادی پیوند روح کردی پیغام دوست دادی
مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن
بحر مضارع مثمن اخرب


زلفت هزار دل به یکی تاره مو ببست راه هزار چاره گر از چارسو ببست
مفعول فاعلات مفاعیل فاعلات
بحر مضارع مثمن اخرب مکفوف مقصور


دلم ز نرگس ساقی امان نخواست به جان چرا که شیوه ی آن ترک دل سیه دانست
مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لان
بحر مجتث مثمن مخبون اصلم مسبغ
و...

 

[Sanctum]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

البته اينا مهم نيست، وزن عروضي شعر رو بايد با آهنگش تشخيص داد ن اينكه يه ساعت بشيني تقطيع كني حالا اگه درست در بياد و اختيارات شاعري در كار نباشه.

 

[sahere]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

من یه بار قبلا خونده بودم توضیحای بچه ها رو.الانم دوباره خوندم .و بسیار ممنونم و اینا.
خیلی سخته ها اصن علاقه ای ندارم یادشون بگیرم

 

[Sanctum]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

من یه بار قبلا خونده بودم توضیحای بچه ها رو.الانم دوباره خوندم .و بسیار ممنونم و اینا.
خیلی سخته ها اصن علاقه ای ندارم یادشون بگیرم

نه اصلا سخت نيست، همونطور كه گفتم وزن موقع خوندن شعر( اگر آهنگش رو درست) بري خودش مياد.

 

[sahere]

پاسخ : بیایید عروض یاد بگیریم !

نیاز به تمرین داره خب.بعد که راه بیوفتی معلومه که سخت نیست؛؛)